Dla nauczyciela
Autor: Paweł Kaniowski
Przedmiot: Filozofia
Temat: Kurs logiki: lekcja 24. Uzasadnienie bezpośrednie: introspekcja
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele lekcji (językiem ucznia):
Zrozumiesz istotę introspekcji.
Poddasz badaniu logiczną wartość powoływania się na owoce introspekcji.
Poćwiczysz rozpoznawanie uzasadnień introspekcyjnych.
Pofilozofujesz z Michelem de Montaigne’em i Kartezjuszem na temat doświadczenia pewności tego, co przeżywamy w naszych myślach.
Cele operacyjne. Uczeń:
wyjaśnia istotę introspekcji;
poddaje badaniu logiczną wartość powoływania się na rezultaty introspekcji;
rozpoznaje uzasadnienia introspekcyjne;
dyskutuje na temat doświadczenia pewności tego, co przeżywamy w naszych myślach.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
z użyciem e‑podręcznika;
rozmowa kierowana;
animacja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o wymyślenie przed lekcją różnego rodzaju uzasadnień jakichś twierdzeń, ale takich, w których autor uzasadnienia powołuje się na własne przeświadczenia czy przeżycia.
Faza wprowadzająca:
Podanie tematu i celu lekcji.
Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie pracy domowej. Komentuje krótko każdą wypowiedź, naprowadzając grupę na pojęcie uzasadnienia bezpośredniego introspekcyjnego.
Faza realizacyjna:
Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty, upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją. Nauczyciel poleca uczniom przygotowanie (można się w tym celu dobrać w pary lub trójki, wedle uznania uczniów) jednego przykładu zdania, które uzasadnia jakieś ważne dla nich stwierdzenie przez odwołanie się do introspekcji. Chodzi o to, żeby to uzasadnienie sprawiało wrażenie stosunkowo mocnego i przekonującego. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie wyników swojej pracy. Komentuje krótko każdą taką prezentację, prosząc resztę grupy o komentarz, czy zgadzają się z trafnością podanych przykładów. Nauczyciel proponuje rozmowę kierowaną na temat tego, kiedy, w jakich sytuacjach samo powołanie się na introspekcję nie wystarcza. Prosi o propozycję podania dla omawianych przykładów uzasadnień, które nie mają charakteru introspekcyjnego.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Animacja”. Odczytanie polecenia do multimedium: Zapoznaj się z animacją, a następnie wyjaśnij, dlaczego stwierdzenia o charakterze introspektywnym nie cieszą się uznaniem w logice. Wspólna praca całego zespołu klasowego nad odpowiedziami.
Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 1–4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.
Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 5–8. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Uczeń ma za zadanie prześledzić doniesienia w serwisach informacyjnych albo rozmowy w swoim otoczeniu i wychwycić z nich dwa przykłady uzasadnień o charakterze introspekcyjnym, oraz zaproponować ich przekształcenie na uzasadnienia nieposiadające tej wady (o ile w danej sytuacji jest to w ogóle możliwe).
Materiały pomocnicze:
Grzybowski J. i inni, Sposób na filozofię. Kluczowe zagadnienia z dydaktyki przedmiotowej, Warszawa 2016.
Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Animacja” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.