Autor: Miłosz Biedrzycki

Temat: Tragiczny los, tragiczny wybór. Czy król Edyp mógł uciec od przeznaczenia?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• powiąże wydarzenia opisane w micie o Labdakidach z sytuacją w Tebach opisaną w prologu Króla Edypa;

• rozpozna intencje wypowiedzi bohaterów Króla Edypa na podstawie stosowanych przez nich środków językowych;

• przeanalizuje środki perswazji językowej w wypowiedziach bohaterów Króla Edypa;

• napisze przemówienie pełniące funkcję perswazyjną.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• burza mózgów;

• debata Oksfordzka.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z pojęciem ironii tragicznej (albo przypomina im to pojęcie) i inicjuję rozmowę o przykładach w znanych uczniom utworach literackich, dramatycznych (np. w dramacie Szekspirowskim), filmowych, serialach itp. Pożądanym wnioskiem z dyskusji powinno być uświadomienie długiej, sięgającej starożytności, tradycji ironii tragicznej w kulturze europejskiej. Uwagi: a) Jeżeli właściwie uczniowie zrozumieją koncepcję ironii tragicznej, nie powinni mieć problemu z przywołaniem wielu przykładów, wobec popularności tego zabiegu dramatycznego. b) Należy zadbać o klarowne odróżnienie znaczenia obu składników pojęcia „ironia tragiczna” od ich znaczeń potocznych.
   Samą dyskusję nauczyciel przeprowadza podczas lekcji, przed lekcją uczniowie zbierają argumenty.

2. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i prosi uczniów o samodzielne zapoznanie się z treścią starogreckiego mitu o Edypie w omówieniu Jana Parandowskiego z sekcji „Film”. Następnie prosi uczniów o zastanowienie się nad następującą kwestią: czy na bieg życia pojedynczego człowieka większy wpływ mają niezależne od niego uwarunkowania (pochodzenie społeczne, predyspozycje psychofizyczne itp.), czy samodzielnie podejmowane przez niego decyzje.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wspólnie z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

2. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Wprowadzenie”, „Przeczytaj” i „Prezentacja multimedialna” oraz oglądają drugi z filmów z sekcji „Film” (miniwykład prof. Mikołajczaka o dramacie Król Edyp Sofoklesa).

3. Uczniowie indywidualnie wykonują polecenia 1–3 z sekcji „Prezentacja multimedialna” i porównują odpowiedzi z koleżanką lub kolegą. Następnie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, pozostali uczniowie i nauczyciel komentują.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie oglądają pierwszy z filmów z sekcji „Film” (recytację fragmentów dramatu). Nauczyciel inicjuje krótką rozmowę o wrażeniach uczniów po wysłuchaniu fragmentów dramatu: czy narracja i język przyciągają uwagę człowieka współczesnego? Jakie mogły być wrażenia widzów starożytnych w zetknięciu z tym samym tekstem jako elementem pełnowymiarowego spektaklu? (w świetle wiadomości nabytych przez uczniów w fazie wprowadzającej lekcji)

2. Uczniowie całą klasą wykonują polecenia 1–3 z sekcji „Film” w formie burzy mózgów, nauczyciel moderuje.

3. Uczniowie dobierają się w pary i w parach wykonują ćwiczenia 1, 2 i 4 z sekcji „Film”. Następnie reprezentanci wybranych par przedstawiają odpowiedzi, pozostali uczniowie i nauczyciel komentują.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (3–4). Uczniowie w zespołach wykonują ćwiczenie 3 z sekcji „Film” (przemówienie króla Edypa do mieszkańców Teb). Następnie reprezentanci grup odczytują przemówienia, a nauczyciel oraz pozostali uczniowie komentują, zwracając szczególną uwagę na środki perswazji językowej użyte w każdym z przemówień.

5. Nauczyciel proponuje przeprowadzenie debaty oksfordzkiej na temat poruszony przed zajęciami, tj. czy na przebieg życia człowieka większy wpływ mają uwarunkowania („przeznaczenie”), czy jego własne decyzje („wolna wola”). Chętni uczniowie zgłaszają się do drużyn (po 4 osoby w każdej) argumentujących za każdą z tych dwóch możliwości, następnie odbywa się debata w formacie oksfordzkim; nauczyciel czuwa nad jej przebiegiem.
   Pozostali uczniowie (poza członkami drużyn debatowych) przez głosowanie opowiadają się za jedną z dwóch możliwości będących przedmiotem debaty.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wraz z nauczycielem podsumowują wyniki debaty oksfordzkiej oraz zastanawiają się nad hipotetycznymi możliwościami uniknięcia przez Edypa jego tragicznego losu. Wymiana argumentów w formie dyskusji.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i przeprowadza krótką rozmowę z uczniami na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Na podstawie znanego ci utworu literackiego, dzieła kultury popularnej, przekazu rodzinnego lub własnych doświadczeń opisz przypadek wyboru tragicznego.

Materiały pomocnicze:

• Juliusz Kleiner, Istota utworu dramatycznego, w: Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. Janusz Degler, Wrocław 1988.

• Stanisław Furmanik, O sztuce teatru, w: Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, Wrocław 1988.

• Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa, 1924.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.