Dla nauczyciela

Autor: Ewa Orlewicz

Przedmiot: Filozofia

Temat: U źródła filozofii

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Pierwsze pytanie filozoficzne: co stanowi archē świata? Uczeń:
1) rozróżnia znaczenia słowa archē;
2) kojarzy imiona jońskich filozofów przyrody (Tales, Anaksymander, Anaksymenes) z przyjętymi przez nich zasadami (woda, bezkres, powietrze);
3) przedstawia koncepcję czterech żywiołów jako pierwszą próbę rozwiązania naukowego i filozoficznego problemu elementarności;
4) dostrzega w metodzie jońskich filozofów przyrody zalążek empirycznej metody naukowej: obserwacja zjawisk przyrodniczych oraz wysuwanie hipotez wyjaśniających te zjawiska.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • dostrzega wpływ filozofów presokratycznych na zmianę myślenia o świecie;

  • charakteryzuje pierwsze stanowiska naukowe starożytnej Grecji;

  • dokonuje analizy rozumienia arché przez presokratyków;

  • wyjaśnia, na czym polega ewolucyjność i rewolucyjność poglądów filozoficznych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm;

  • nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • film;

  • esej filozoficzny.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

  2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, po wyświetleniu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem. Jeśli większość uczniów nie przeczytała tekstu, nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną wprowadzającą w temat.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z multimedium nr 1. Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy. Każda z nich ma za zadanie przygotować krótkie wystąpienie na podstawie poleceń zawartych w sekcji „Film edukacyjny”. Zespoły pracują według ustalonego porządku:
    – grupa 1.: Jakie cechy filozofii świadczą o jej ciągłej ewolucji? Czy potrafisz podać przykład ewoluującego pojęcia lub ewoluującej teorii?
    – grupa 2.: Z czego wynikały radykalne zmiany wprowadzane w filozofii przez starożytnych filozofów?
    Po wyznaczonym czasie zespoły prezentują efekty swojej pracy.

  2. Praca z multimedium nr 2. Nauczyciel wyświetla multimedium z sekcji „Film edukacyjny”. Tym razem uczniowie pracują w parach, przygotowując odpowiedzi na pytania:
    – Na czym polegała rewolucja filozoficzno‑naukowa presokratyków?
    – Co oznacza termin „aletheia”? W jaki sposób wiąże się z nowością myślenia presokratyków?
    Po wyznaczonym czasie pary łączą się w czwórki i wspólnie omawiają swoje odpowiedzi, uzupełniając zawarte w nich wnioski i wiadomości. Nauczyciel pilnuje porządku pracy, pełni rolę doradcy i udziela uczniom informacji zwrotnej.

  3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel, korzystając z tablicy interaktywnej lub rzutnika, wyświetla treści ćwiczeń nr 1–2. Uczniowie pracują nad odpowiedziami indywidualnie. Następnie nauczyciel sprawdza w panelu użytkownika udzielone odpowiedzi i omawia je z uczniami.

Faza podsumowująca:

  1. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Napisz esej, który byłby rozwinięciem następującej myśli Heraklita: „Złymi świadkami są oczy i uszy ludziom, którzy mają duszę barbarzyńców”.

  2. Wypowiedź pisemna na temat: na czym polega znaczenie filozofów przedsokratejskich w dalszym rozwoju myśli filozoficznej i naukowej?

Materiały pomocnicze

  • Jaworski W., W kręgu przedsokratyków: Anaksymander, Heraklit, Ksenofanes, Parmenides, Empedokles, Anaksagoras, Kraków 1992.

  • Przybysławski A., Tales i początki refleksji europejskiej, Kraków 2016.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film edukacyjny” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.

Film edukacyjny