Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Wizja miasta w Lalce Bolesława Prusa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
10. gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych;
Lektura obowiązkowa
23) Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • pozna pozytywistyczną wizję metropolii zawartą w Lalce Bolesława Prusa;

  • przeanalizuje, w jaki sposób literacki opis nowoczesnego miasta wiązał się z refleksją na temat kondycji ludzkiej i jak wizja miasta zmieniała się wraz ze stanem bohatera;

  • rozważy, w jaki sposób pozytywistyczną wizję miasta odzwierciedlił w malarstwie Aleksander Gierymski.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie treści Lalki Bolesława Prusa ze szczególnym zwróceniem uwagi na przestrzeń opisaną w powieści. Uczniowie przygotowują również album XIX‑wiecznych fotografii Warszawy znalezionych w internecie (lub prezentację tych zdjęć).

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat i cele zajęć. Prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

  2. Prowadzący zajęcia weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji. Chętne osoby prezentują przygotowane fotografie, omawiają przestrzeń opisaną w Lalce.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”.

  2. Dyskusja. Nauczyciel czyta pytania znajdujące się we wprowadzeniu do e‑materiału wyświetlonego na tablicy: Czy miasto może być literackim bohaterem? Czy opowieść o metropolii niesie ze sobą refleksję na temat człowieka?
    Prosi uczniów, aby w parach rozpoczęli wstępną dyskusję na ten temat. Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami na forum, a wybrana osoba zapisuje najważniejsze spostrzeżenia i wnioski z dyskusji na tablicy.

  3. Uczniowie dobierają się w pary. Każda dwójka wspólnie analizuje mapę myśli z e‑materiału i wykonuje zamieszczone w tej sekcji polecenia oraz ćwiczenia.

  4. Uczniowie wspólnie w klasie oglądają galerię obrazów Aleksandra Gierymskiego - polskiego malarza, przedstawiciela realizmu, prekursora polskiego impresjonizmu. Następnie w kilkuosobowych grupach wskazują różnice między XIX‑wieczną Warszawą a Paryżem z tego samego okresu.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie wynotowują miejsca, które Wokulski odwiedził w Paryżu oraz Warszawie. Podsumowują informacje na temat Warszawy i Paryża Prusa.

  2. Na podstawie galerii obrazów oraz wiedzy z tej lekcji uczniowie wyjaśniają, jak Aleksander Gierymski zobrazował miasto w epoce pozytywizmu.

Praca domowa:

  1. Wyjaśnij na podstawie wybranych źródeł, dlaczego Prus pomija fakt dwujęzyczności szyldów na warszawskich ulicach.
    Wiadomo, że w Warszawie końca lat 70. XIX w. sokoli wzrok panny Łęckiej szyldu o takim brzmieniu dostrzec nie mógł. Z tej prostej przyczyny, iż od 1844 r. na mocy zarządzenia warszawskiego oberpolicmajstra wszystkie napisy w miejscach publicznych musiały być dwujęzyczne. Dwujęzyczne były napisy na rogach ulic, a nawet teatralne afisze. Jedynie na klepsydrach pozwalano na pożegnanie zmarłych tylko w języku polskim. Co więcej – szyldy uliczne musiały być obowiązkowo kolorowe i jaskrawe. Szyld sklepu Wokulskiego z pewnością nie odbiegał od normy. Możemy sobie tylko wyobrazić jego pstrokaciznę, np. litery koloru złota czy mosiądzu na jakimś zielonym czy niebieskim tle.
    Źródło: Jacek Leociak, Redukcja elementów rosyjskich w Lalce, [w:] tegoż, Warszawa w Lalce i na fotografii z epoki.

Materiały pomocnicze:

  • https://culture.pl/pl/wydarzenie/warszawa-lalki-boleslawa-prusa

  • https://dzieje.pl/rozmaitosci/warszawa-z-lalki-100-lat-po-smierci-boleslawa-prusa

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Galeria interaktywna