Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Układ limfatyczny a układ krwionośny – porównanie

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Scharakteryzujesz budowę układu krążenia człowieka.

• Określisz cechę wspólną dla układu krwionośnego i limfatycznego.

• Omówisz różnice pomiędzy układem krwionośnym a limfatycznym.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• obserwacja;

• analiza grafiki interaktywnej;

• gwiazda pytań;

• mapa pojęć.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze z wydrukowaną gwiazdą pytań (materiały pomocnicze);

• karteczki samoprzylepne z zagadnieniami (materiały pomocnicze);

• arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

1. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat układu krwionośnego i limfatycznego, zwracając uwagę na podobieństwa i różnice między nimi.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy lub za pomocą rzutnika zawartość sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie wspólnie z nauczycielem omawiają cele lekcji i określają kryteria sukcesu.

2. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach 4‑osobowych skonstruowali mapę pojęć przedstawiającą cechy układów krwionośnego i limfatycznego. Następnie chętni uczniowie wskazują różnice i podobieństwa pomiędzy tymi układami.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i weryfikują swoje mapy pojęć opracowane we wstępnej fazie lekcji. W razie potrzeby poprawiają je i uzupełniają.

2. Praca z grafiką interaktywną pt. „Współpraca układu limfatycznego i krwionośnego w utrzymaniu stałej objętości płynów krążących w organizmie”. Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by wykazali udział układu krwionośnego w powstawaniu limfy (polecenie nr 1). Uczniowie pracują w parach. Ochotnicy przedstawiają swoje wyjaśnienia na forum klasy, a nauczyciel ocenia ich poprawność. Następnie uczniowie wykonują polecenie nr 2 („Wyjaśnij, dlaczego osocze powinno mieć wyższe ciśnienie onkotyczne niż limfa”).

3. Gwiazda pytań. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy, a następnie prezentuje na tablicy interaktywnej schemat „gwiazdy pytań” (zob. materiały pomocnicze). Objaśnia uczniom, w jaki sposób powinni pracować ze schematem: na podstawie e‑materiału oraz innych źródeł mają odpowiedzieć na pytania widniejące na schemacie. Następnie każdy zespół dopisuje piąte pytanie i daje je do rozwiązania innej grupie. Nauczyciel sprawdza wykonanie zadania, podchodząc do każdej grupy. Koryguje ewentualne błędy. Wybrani przez nauczyciela uczniowie kolejno prezentują wyniki prac swojego zespołu.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 5 (w którym mają za zadanie uszeregować etapy wymiany substancji między krwią a płynem tkankowym) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zapisuje na tablicy: „Układ limfatyczny” i „Układ krwionośny”. Uczniowie losują karteczki samoprzylepne (zob. materiały pomocnicze) z hasłami lub opisami. Jeżeli hasło lub opis dotyczy jednego z układów, przyklejają kartkę pod właściwą nazwą; jeżeli obu – przyklejają kartkę między obiema nazwami.

2. Nauczyciel wyświetla temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, podsumowuje omawiany na lekcji materiał, wyjaśnia wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj w domu ćwiczenia niezrealizowane na lekcji.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

• Nauczyciel może wykorzystać grafikę interaktywną na lekcji „Krążenie limfy i jej znaczenie w organizmie”.