Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Maćkiewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie zastosowania mogą mieć związki koordynacyjne?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum – zakres podstawowy i zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia zastosowania związków koordynacyjnych;

• określa biologiczne znaczenie związków koordynacyjnych;

• wykonuje reakcje wykrywania jonów niklu(II).

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment chemiczny;

• grafika interaktywna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika róża wiatrów;

• mapa pojęć;

• okienko informacyjne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania celem przypomnienia: Co to są związki koordynacyjne? Z czego się składają?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie podają przykłady reakcji związków koordynacyjnych w otaczającym świecie oraz przykłady ich zastosowań. Moderator na tablicy tworzy mapę pojęć z podawanych propozycji.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Oznaczanie niklu z użyciem dimetyloglioksymu”. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje karty pracy. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, a następnie wykonują kolejno czynności, podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze). Uczniowie obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez liderów grup efektów pracy. Powrót do fazy wstępnej i skonfrontowanie podanej informacji przez uczniów. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie zaistniałe niezrozumiałe kwestie.

2. Uczniowie poszukują odpowiedzi w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj” na temat zastosowań związków koordynacyjnych. Formułują pytania do tekstu, a po wyznaczonym czasie zadają sobie nawzajem pytania i udzielają odpowiedzi. Przykładowe równania reakcji chemicznych chętni uczniowie zapisują na tablicy. Pozostali wraz z nauczycielem weryfikują odpowiedzi uczniów i zapisy równań reakcji chemicznych pod względem ich poprawności. Powrót do fazy wstępnej i skonfrontowanie podanej informacji przez uczniów.

3. Uczniowie wykonują w zeszytach sketchnotki. Po wyznaczonym czasie chętni uczniowie prezentują swoje efekty na forum klasy.

4. Nauczyciel proponuje uczniom pracę w parach z grafiką interaktywną. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Róża wiatrów (patrz materiały pomocnicze). Nauczyciel poprzez zastosowanie tego narzędzia może dokonać ewaluacji zajęć, umieszczając nazwy elementu podlegającego ocenie, np. atmosfera zajęć, przydatność materiałów, stopień zaangażowania uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, stopień trudności materiału, atrakcyjność lekcji i etc. Przygotowaną „różę” nauczyciel rozdaje uczniom i prosi o zaznaczenie na każdej osi punktu odpowiadającego ocenie. Następnie punkty na sąsiednich osiach uczniowie łączą ze sobą i w ten sposób każdy z uczniów otrzymuje swoją „różę”, którą wręcza prowadzącemu. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie, po wcześniej analizie.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji..

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez ucznia w fazie przygotowania do lekcji, czy pracy kontrolnej.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje do ewaluacji lekcji różę wiatrów. Róża wiatrów jest jedną z graficznych metod pozwalających ocenić jednocześnie wiele elementów zajęć. W przypadku ewaluacji zajęć, na osiach w miejsce kierunku umieszcza się nazwę elementu podlegającego ocenie (atmosfera zajęć, przydatność materiałów, stopień zaangażowania uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, stopień trudności materiału, atrakcyjność lekcji). Liczba osi jest dowolna i może być rozbudowywana w zależności od potrzeb. Linię osi należy podzielić na odcinki i przypisać im odpowiednie wartości – od 1 do 10 lub skalę ocen 1‑6. Tak przygotowaną „różę” rozdaje się uczestnikom i prosi o zaznaczenie na każdej osi punktu odpowiadającego ocenie. Następnie punkty na sąsiednich osiach uczniowie łączą ze sobą i w ten sposób każdy z uczniów otrzymuje swoją „różę”, którą wręcza prowadzącemu.

2. Doświadczenie chemiczne: „Oznaczanie niklu z użyciem dimetyloglioksymu”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statywy do probówek, pipety, łyżeczki, palnik gazowy, zapałki/zapalniczka, siatka metalowa, trójnóg.

Odczynniki chemiczne: alkoholowy roztwór dimetyloglioksymu, wodny roztwór soli niklowej, kwas solny, woda, roztwór amoniak.

Instrukcja wykonania:

• Umieść w probówce ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu soli niklu, dodaj kilka kropli kwasu solnego i ogrzewaj probówkę w łaźni wodnej.

• Do probówki z solą dodaj 3‑5 kropli alkoholowego roztworu dimetyloglioksymu i zalkalizuj zawartość probówki roztworem amoniaku do wyraźnego zapachu, całość wymieszaj i ogrzewaj ok. godziny czasu.

• Obserwuj zachodzące zmiany (wydziela się czerwony krystaliczny osad) .

3. Karty charatketrystyk substancji chemicznych.

4. Karta pracy ucznia: