Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Oświecenie: rozwiązania i stanowiska. Część pierwsza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• omawia poglądy Woltera;

• ocenia „metodę” filozoficzną Woltera i jej aktualność w czasach współczesnych;

• odnosi się do sposobu krytyki Woltera w myśl tezy: „wszystko jest znośne”;

• porównuje filozofię Woltera i Kartezjusza.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• mapa myśli;

• metoda dociekań filozoficznych;

• praca z multimedium;

• esej filozoficzny.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Oświecenie: rozwiązania i stanowiska. Część pierwsza” z zaleceniem przeczytania jego treści przed lekcją. Wybrany uczeń przygotowuje kolaż lub mem będący ilustracją lub komentarzem do e‑materiału. Uczeń powinien umieć uzasadnić swoją interpretację.

2. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Film edukacyjny”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie i wyświetleniu e‑materiału, odczytuje uczniom temat zajęć oraz cele, a następnie prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: na czym polega przekonanie Woltera o ładzie świata, jedności porządku fizycznego i moralnego? Do jakich konsekwencji w jego myśli filozoficznej prowadzi?

Faza realizacyjna:

1. Mapa myśli. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło związane z tematem zajęć: Charakterystyka filozofii Woltera. Uczniowie podają swoje pomysły, a wyznaczony moderator zapisuje je na tablicy w formie mapy myśli/pojęć, której centralnym punktem jest zapisany problem. Po zapisaniu propozycji uczniowie samodzielnie je weryfikują. Następnie nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, jeśli jest to konieczne.

2. Praca z multimedium: audiobook. Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe grupy i pracują z tekstami źródłowymi znajdującymi się w sekcji z multimedium, postępując według ustalonego trybu pracy:
   – Wstępne rozpoznanie. Określenie tematu przywołanego fragmentu.
   – Identyfikacja problemów poruszonych w tekście.
   – Wypisanie pytań lub argumentów zawartych w tekście.
   – Przywołanie kontekstów: historycznych, filozoficznych oraz wynikających z własnego doświadczenia ucznia.
   – Odczytanie poleceń: 1. Na podstawie przytoczonego fragmentu Widzenia Babuka wyjaśnij tezę Woltera, że „wszystko jest znośne”. 2. W jaki sposób Wolter krytykuje optymistyczną filozofię Leibniza? i wspólna praca nad odpowiedziami.
   Nauczyciel może wyznaczyć zdolnego ucznia do pomocy określonej grupie lub grupom uczniów (ekspert).

3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Film edukacyjny”. Klasa dzieli się na grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

4. Uczniowie w parach przygotowują po trzy przykłady, na podstawie których wyjaśnią różnice między filozofią Kartezjusza i Woltera. Omówienie przykładów, ze szczególnym uwzględnieniem Filmu edukacyjnego

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie indywidualnie przygotowują propozycje rozwinięcia mapy myśli w sekcji Film edukacyjny. Porównują swoje propozycje z wersją przygotowaną przed lekcją, dokonując autoewaluacji.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: jaką koncepcję filozoficzną krytykuje Wolter, mówiąc o tym, że istnienie zła na świecie jest konieczne? Dlaczego uważa, że wszystko jest znośne?

Praca domowa:

1. Napisz esej, w którym odniesiesz się do słów Woltera: musimy obliczać, ważyć, mierzyć, obserwować, oto cała filozofia naturalna; prawie wszystko poza tym to mrzonki.

Materiały pomocnicze:

• Hazard P., Myśl europejska XVIII wieku od Monteskiusza do Lessinga, przeł. H. Suwała, Warszawa 1972.

• Orieux J., Wolter, Warszawa 1986.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.