Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Skutki odkryć geograficznych

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia konsekwencje wielkich odkryć geograficznych i kolonizacji dla Europy oraz odkrywanych przez Europejczyków ziem;

• opisuje surowce i produkty, które trafiły do Europy;

• analizuje drastyczne zmniejszenie się populacji Ameryki i przyczyny tego zjawiska;

• wyjaśnia termin „rozwój zależny”.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć i poleca, by na jego podstawie uczniowie sformułowali cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel poleca, aby wybrany uczeń (lub ochotnik) przypomniał, jakie były najważniejsze odkrycia geograficzne w XV i XVI w. W razie konieczności uzupełnia wypowiedź o ważne, a pominięte fakty.

2. W kolejnym kroku prowadzący prosi, aby uczniowie odliczyli do czterech i uformowali grupy (zgodnie z odliczonym numerem). Zadaniem czteroosobowych grup będzie zastanowienie się i wypisanie skutków odkryć geograficznych. W każdej czteroosobowej grupie dwie osoby opracowują skutki pozytywne, dwie pozostałe – negatywne. Nauczyciel zwraca uwagę, aby w swojej pracy uczniowie brali pod uwagę nie tylko swój punkt widzenia (jako mieszkańca Europy), ale także perspektywę rdzennej ludności. Wyznacza czas na przygotowanie.

3. Prezentacja pracy uczniów. Po ustalonym czasie uczniowie przedstawiają swoje propozycje skutków negatywnych i pozytywnych. Wybrana osoba zapisuje je na tablicy w dwóch kolumnach. Nauczyciel może nakierowywać uczniów na skutki, których nie wzięli pod uwagę, zadając im konkretniejsze pytania.

4. Praca z pierwszym multimedium („Symulacja interaktywna”). Uczniowie w parach analizują symulację i wykonują polecenie 1: „Przyjrzyj się symulacji i porównaj tempo wymierania ludności na wybrzeżu i wewnątrz kraju. Czym wytłumaczysz te różnice?”. Wspólne omówienie z nauczycielem odpowiedzi.

5. Praca z drugim multimedium („Film”). Nauczyciel odtwarza uczniom film i prosi uczniów o wynotowanie najważniejszych informacji.

6. Dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Jak wy ocenilibyście skutki odkryć geograficznych? Czy możliwe jest jednoznaczne ich ocenienie? Może wspomnieć o toczącej się współcześnie dyskusji na temat odkrycia Ameryki oraz manifestacjach i protestach w Stanach Zjednoczonych i Ameryce Łacińskiej (w Dniu Kolumba oraz Dniu Niepodległości). Na koniec dyskusji prowadzący ją podsumowuje.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania wiadomości uczniowie wykonują ćwiczenie 2 z sekcji „Film”. Wspólne omówienie odpowiedzi.

2. Nauczyciel powraca do pytań, które uczniowie wypisali w fazie wstępnej. Ustala z uczniami, czy uzyskali odpowiedzi; jeśli nie, razem szukają rozwiązania.

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenie 1 z sekcji „Film”.

2. Przeanalizuj symulację interaktywną. Opisz, w jakim okresie tempo wymierania rdzennej ludności Meksyku było największe. Jak myślisz, dlaczego? Napisz swoje uzasadnienie.

Materiały pomocnicze:

Historia powszechna XIV‑XV w. Wybór tekstów, A. Wyrobisz, B. Geremek, M. Małowist, Warszawa 1964.

M.L. Pisarek, Świat oczami odkrywców, Warszawa 1971.

Wiek XVI–XVIII w źródłach, S.B. Lenard, M. Sobańska‑Bondaruk; tłum. E. Milewska, Warszawa 1999.

Edukacja globalna. Poradnik metodyczny dla nauczycieli II, III i IV etapu edukacyjnego, ORE 2015.

H. Zinn, Ludowa historia Stanów Zjednoczonych. Od 1492 roku do dziś, Warszawa 2016.

Wskazówki metodyczne:

Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana w lekcji omawiającej europejski kolonializm doby nowożytnej.