SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Ruchy masowe jako procesy denudacyjne

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy/rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.

Uczeń:

3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia.

Zakres rozszerzony

V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.

Uczeń:

6) wykazuje wpływ czynników przyrodniczych i działalności człowieka na grawitacyjne ruchy masowe i podaje sposoby zapobiegania im oraz minimalizowania ich następstw.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia definicję ruchów masowych i denudacji,

• wskazuje elementy warunkujące przebieg ruchów masowych,

• dokonuje podziału ruchów masowych,

• wymienia skutki ruchów masowych,

• na podstawie fotografii i schematów rozpoznaje rodzaje ruchów masowych.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, rybi szkielet, metody operatywne (praca z filmem edukacyjnym i tekstem e‑materiału)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/ monitor dotykowy/ tablety, e‑materiał, podręcznik, arkusze papieru, pisaki

Materiały pomocnicze

Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1978.

Książkiewicz M., Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1979.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – zadaje pytanie, dlaczego dochodzi do schodzenia lawin w górach. Pogadanka, dyskusja.

• Następnie nauczyciel zadaje pytanie, czy takie lawiny tworzą tylko masy śnieżne, czy mogą tworzyć je również skały. Nauczyciel wprowadza pojęcie ruchów masowych.

• Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Wykorzystując e‑materiał i kierując dyskusją z uczniami, nauczyciel wprowadza pojęcie denudacji. Nauczyciel może wprowadzić również termin subsydencji jako specyficznej odmiany ruchów masowych.

• Prosi uczniów o podanie przykładów procesów wpływających na denudację terenu.

• Następnie uczniowie, pracując w parach, szukają informacji o rodzajach denudacji – od czego one zależą? (denudacja normalna, pustynna, glacjalna).

• W dyskusji o rodzajach denudacji, nawiązanie do ruchów masowych – nazwanie ich.

• Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy, każda otrzymuje arkusz papieru, pisaki i zadanie, aby scharakteryzować przyczyny i przebieg jednego z ruchów masowych (osuwanie, odpadanie i obrywanie, spełzywanie z soliflukcją, spływanie) – w tym celu uczniowie powinni zastosować metodę rybiego szkieletu.

• Uczniowie na arkuszach papieru rysują szkielet ryby (nauczyciel powinien wyświetlić przykładowy schemat), a na jej głowie wpisują rodzaj ruchu masowego do opracowania. Następnie na dużych ościach zapisują główne cechy charakterystyczne danego ruchu (przyczyny, przebieg), a na małych ościach – czynniki wpływające na główną cechę. Uczniowie powinni posiłkować się także analizą schematów i fotografii zawartych w tym e‑materiale oraz lekcji „Rodzaje ruchów masowych”.

• Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu liderzy poszczególnych grup na forum całej klasy prezentują swoje schematy.

• Następnie nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z filmem edukacyjnym w e‑materiale dotyczącym ruchów masowych.

• Na jego podstawie, pracując w parach, uczniowie wypisują jak najwięcej przykładów skutków ruchów masowych.

• Uczniowie przedstawiają skutki ruchów masowych – dyskusja na forum klasy; w miarę potrzeby wyjaśnień udziela także nauczyciel.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel wprowadza uczniów do ćwiczeń w e‑materiale – w zależności od tempa pracy uczniowie wykonują kilka wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń.

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami, mówią, co było dla nich łatwe, trudne, ciekawe, do czego mogą wykorzystać zdobyte informacje.

Praca domowa

• Uzupełnij tabelę przedstawiającą przyczyny ruchów masowych naturalnych i antropogenicznych.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film edukacyjny można wykorzystać w toku lekcji powtórzeniowej z bloku dotyczącego litosfery (zakres podstawowy: V). Film edukacyjny można wykorzystać także we wprowadzeniu do lekcji dotyczącej przykładów ograniczeń w zakresie zagospodarowania terenu wynikających z budowy geologicznej podłoża, rzeźby i grawitacyjnych ruchów masowych (zakres rozszerzony: V. 6, V. 7, V. 8).