Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Budowa i funkcje układu limfatycznego człowieka

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Omówisz budowę układu limfatycznego.

• Przedstawisz funkcje układu limfatycznego.

• Wyjaśnisz rolę limfy w organizmie człowieka.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• dyskusja;

• ćwiczenia interaktywne;

• obserwacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru A1, flamastry.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika film. Następnie uczniowie odczytują polecenie nr 1 („Wymień podobieństwa między układem krwionośnym i limfatycznym”) i opracowują je indywidualnie. Po wykonanej pracy nauczyciel wyświetla odpowiedzi uczniów i komentuje na forum klasy.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Nauczyciel wyświetla grafikę zamieszczoną w sekcji „Przeczytaj”, przedstawiającą budowę układu limfatycznego człowieka, i prosi wybranych uczniów o krótkie omówienie elementów tego układu, na podstawie treści przeczytanych w ramach przygotowania do lekcji oraz filmu.

2. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i prosi ich, by na podstawie e‑materiału opracowali mapę myśli dotyczącą przydzielonych zagadnień:
   – grupa I i II – naczynia limfatyczne – budowa i funkcje;
   – grupa III i IV – narządy limfatyczne i ich funkcje.
   Grupy otrzymują po dwa arkusze papieru A2 i na jednym z nich sporządzają mapę myśli. Następnie wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali otrzymane zagadnienia. Eksperci zamieniają się grupami (I z III, II z IV) i przekazują zdobytą wiedzę. Uczniowie z drugiej grupy robią na drugim arkuszu notatki w formie mapy myśli, porządkując informacje przekazywane przez eksperta. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup. Grupy prezentują wyniki swojej pracy, nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy.

3. Nauczyciel wyświetla grafikę zawartą w sekcji „Przeczytaj”, przedstawiającą krążenie limfy, i prosi chętnego lub wybranego ucznia o omówienie tego procesu. Pozostali uczniowie i nauczyciel uzupełniają informacje.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, w jaki sposób możliwe jest funkcjonowanie układu limfatycznego po okresie dojrzewania, skoro grasica ulega wtedy inwolucji) z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.

5. Uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, dlaczego po zbadaniu węzła wartowniczego i niestwierdzeniu w nim komórek nowotworowych można wyciąć sam guz bez wycinania węzłów chłonnych leżących za węzłem wartowniczym), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Po jego wykonaniu następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby w grupach skonstruowali tabelę porównującą budowę i funkcje układu krwionośnego i limfatycznego, z uwzględnieniem podobieństw i różnic oraz roli w utrzymaniu homeostazy organizmu. Grupy prezentują wykonane przez siebie tabele.

2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i w tym kontekście podsumowuje pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

• Nauczyciel może wykorzystać film na innych lekcjach poświęconych układowi limfatycznemu, np. „Krążenie limfy i jej znaczenie w organizmie”, „Układ limfatyczny a układ krwionośny – porównanie”.