Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Legenda średniowieczna – cechy gatunkowe

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• dokona analizy dwóch tekstów legend poświęconych św. Aleksemu w celu wykazania ich przynależności do gatunku literackiego;

• opisze świat wartości bohatera legendy średniowiecznej;

• wyjaśni, czy św. Aleksy jest typowym bohaterem legendy hagiograficznej;

• wyjaśni, czemu służy typowa dla legend tendencja do umieszczania wydarzeń w rzeczywistości historycznej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o wyjaśnienie, czym jest prolog, zapoznanie się z Legendą o świętym Aleksym oraz wynotowanie informacji z prologu tekstu.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji. Chętna osoba prezentuje pracę wykonaną w domu. Następnie nauczyciel podsumowuj to zadanie informacja na podstawie tekstu Witolda Wojtowicza Prolog „Legendy o św. Aleksym”:
   Autor otwiera swój utwór prologiem, co oznaczać może, że dysponował - świadomie lub nie - wiedzą o budowie utworu poetyckiego. Średniowieczne poetyki kładły wielki nacisk na konstrukcję prologu. [...]
   W pierwszej części prologu istotne jest użycie hymnicznej formy drugoosobowej w wykrzyknieniach, mających charakter eksklamacji, w miejsce narracji pierwszoosobowej, właściwej poezji świeckiej. Twórczość religijna stanowi odpowiedź [...] na poprzedzające ją doświadczenie zwrócenia się ku Bogu, wyraża się w modlitwie o Boże wsparcie. [...]
   Autor podejmuje się swego zadania, mając świadomość, że przewyższa ono jego siły. Ma wyrazić swoimi ustami porządek nadprzyrodzony. Konieczna staje się łaska Ducha Św. - „obleczenia sierca bóstwem” - dla właściwego wykonania przedsięwzięcia. [...] Boska inspiracja staje się przesłanką tworzenia, uwalnia człowieka od jego grzechów i czyni go narzędziem Boga - dopiero wtedy udzielona zostaje poezji jej skuteczność, prowadząca do nawrócenia. Prośbę o inspirację poprzedza częstokroć pochwała stworzenia, zbawienia, historii zbawienia czy tajemnicy Trójcy Św. Autor Legendy nie poszukuje wprost więzi ze swymi słuchaczami - początkowo jego sposobem mówienia jest modlitwa. Więź tworzy dopiero ostatni wers prologu, budujący „oralny” kontakt z odbiorcą: „Kto chce słuchać, ja powiem”.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Następnie nauczyciel wyświetla za pomocą rzutnika mapę myśli, aby przeanalizować ją wspólnie w klasie.
   Uczniowie indywidualnie wyjaśniają, co w legendach przyczyniało się do tego, że były one atrakcyjne dla odbiorców. W parach natomiast układają plan wystąpienia na temat: „Legenda jako źródło dydaktyki średniowiecznej”.

2. Nauczyciel przedstawia pytania do dyskusji:
   - Jaki jest świat wartości bohatera legendy średniowiecznej?
   - Czy św. Aleksy jest typowym bohaterem legendy hagiograficznej?
   - Czemu służy typowa dla legend tendencja do umieszczania wydarzeń w rzeczywistości historycznej?

3. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”. Indywidualnie wykonują ćwiczenia 1‑3. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.
   Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 4‑6. Przedstawiciel dwójki przedstawia rozwiązania po upływie określonego przez nauczyciela czasu. Pozostałe zadania uczniowie wykonują w kilkuosobowych grupach. Po zakończeniu zadań nauczyciel prosi o przedstawienie wniosków i ewentualny komentarz.

Faza podsumowująca:

1. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, następuje wspólne omówienie: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego. Później nauczyciel analizuje przebieg lekcji i przeprowadza ewaluację, z której wnioski wykorzysta w przyszłości.

Praca domowa:

1. Praca domowa z e‑materiału: Napisz wypracowanie liczące co najmniej 180 słów, w którym odpowiesz na pytanie: „Bardziej pieśń czy legenda? Do którego gatunku literackiego można zaliczyć anonimowy polski utwór poświęcony św. Stanisławowi?”.

Materiały pomocnicze:

• Ernst Robert Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Kraków: Wydawnictwo Universitas, 1997.

• Ewa Kosowska, Legenda. Kanon i transformacje. Św. Jerzy w polskiej kulturze ludowej, Wrocław 1985.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.