Autor: Anna Juwan

Temat: Endocytoza i egzocytoza – przebieg i znaczenie

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Opiszesz proces endocytozy i egzocytozy.

• Wymienisz typy endocytozy.

• Omówisz podobieństwa i różnice między fagocytozą a pinocytozą.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• symulacja;

• praca z tekstem;

• analiza tekstu źródłowego;

• mapa pojęć;

• grupy ekspertów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu dla uczniów;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel prosi chętną osobę o scharakteryzowanie transportu biernego i aktywnego. Następnie wyjaśnia, że duże cząsteczki nie mogą zostać przeniesione przez białka nośnikowe, dlatego istnieją jeszcze dwa rodzaje transportu: endo- i egzocytoza.

Faza realizacyjna:

1. Praca z treścią e‑materiału – grupy eksperckie. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”. Następnie nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy eksperckie. Każda grupa otrzymuje zadanie przygotowania informacji na temat jednego z rodzajów transportu pęcherzykowego na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”:
   – grupa I – fagocytoza;
   – grupa II – pinocytoza;
   – grupa IV – endocytoza kierowana receptorami;
   – grupa IV – egzocytoza.
   Po wyznaczonym czasie (10 min) nauczyciel tworzy grupy czteroosobowe, w których skład wchodzą eksperci w zakresie poszczególnych rodzajów transportu. Przekazują oni innym informacje zdobyte w grupach eksperckich. Nauczyciel przysłuchuje się wypowiedziom uczniów, uzupełnia je lub koryguje błędy.

2. Praca z multimedium („Symulacja interaktywna”). Nauczyciel wyświetla symulację interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi uczniów, by pracując indywidualnie, przedstawili kierunek transportu cząsteczek w trakcie endocytozy i egzocytozy (polecenie nr 1), a następnie, pracując w parach, porównali fagocytozę i pinocytozę, uwzględniając podobieństwa oraz różnice między tymi rodzajami transportu komórkowego (polecenie nr 2). Wybrane osoby przedstawiają odpowiedzi na forum klasy.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie wykazać na podstawie tekstu źródłowego znaczenie procesu fagocytozy w obronie organizmu przed patogenami, uwzględniając funkcję makrofagów) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie – na podstawie tekstu źródłowego – sformułować problem badawczy i hipotezę dotyczące wpływu bakterii S. equi na fagocytozę), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Po jego wykonaniu następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Klasa wspólnie wykonuje na tablicy mapę pojęć podsumowującą zajęcia.

2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Multimedium zamieszczone w sekcji „Symulacja interaktywna” można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów.