Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: I rozbiór Polski. Sejm rozbiorowy i jego reformy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje, jak doszło do I rozbioru Rzeczypospolitej;

• wymienia tereny Rzeczypospolitej, które przypadły poszczególnym zaborcom;

• wyjaśnia, dlaczego powołano sejm rozbiorowy, i wskazuje najważniejsze jego reformy;

• tłumaczy, czym była Rada Nieustająca i jakie miała kompetencje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz wydarzenia konfederacji barskiej.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy i przybliża uczniom temat i cele lekcji. Określa wiążące dla uczniów kryteria sukcesu.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Prosi jedną osobę o przypomnienie przyczyn zawiązania konfederacji barskiej i jej przebiegu. W razie potrzeby dopowiada istotne informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel krótko przybliża sytuację międzynarodową, mówi o wojnie Rosji z Turcją oraz dążeniach Austrii i Prus do podziału Rzeczypospolitej. Wspomina o pierwszych pomysłach rozbioru w 1769 r. i realizacji tej idei. Omawia przebieg sejmu rozbiorowego i próby protestów polskich posłów.

2. Praca z multimedium („Schemat interaktywny”). Nauczyciel zapowiada, że uczniowie zapoznają się z tekstami źródłowymi, które przybliżą decyzje I rozbioru Polski oraz reform wprowadzonych przez sejm rozbiorowy. W tym celu dzieli klasę na trzy lub sześć grup (w zależności od liczebności klasy), każda z nich czyta wskazane fragmenty tekstów i opracowuje ich podsumowanie:

• grupa 1 i 4 – plany Prus, Rosji i Austrii odnośnie do Rzeczypospolitej (teksty: tajna depesza Fryderyka II do Petersburga; manifest Katarzyny II oraz deklaracja Katarzyny II);

• grupa 2 i 5 – przebieg sejmu rozbiorowego i jego decyzje (fragmenty pamiętników Stanisława Augusta Poniatowskiego; fragmenty ustaw sejmu rozbiorowego - powołanie konfederacji generalnej oraz Rady Nieustającej);

• grupa 3 i 6 – traktaty zawarte z Rosją, Prusami i Austrią (fragmenty trzech traktatów).

Po ustalonym wcześniej czasie wyznaczeni przedstwiciele każdej z grup prezentują podsumowania, pozostali uczniowie przygotowują swoje notatki.

3. Nauczyciel, nawiązując do materiałów źródłowych, zadaje uczniom pytania: W jaki sposób sąsiedzi Rzeczypospolitej udowadniali konieczność rozbioru Polski? Jakie straty terytorialne poniosła Polska? Poleca uczniom wykonać ćwiczenia 4 i 5. Wskazani uczniowie udzielają odpowiedzi, nauczyciel w razie konieczności dopowiada istotne informacje.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenie 8, analizując ilustrację oraz charakteryzując postawę państw postronnych wobec rozbioru Polski.

5. Nauczyciel przedstawia najważniejsze reformy wprowadzone podczas sejmu rozbiorowego. Omawia powołanie Komisji Edukacji Narodowej oraz stworzenie Rady Nieustającej jako pierwowzoru Rady Ministrów. Zadaje uczniom pytanie: Jak można ocenić te decyzje? Czy były szansą na poprawę Rzeczypospolitej? Jak myślicie, czy Rada Nieustająca miała szansę przetrwać? Uczniowie przedstawiają swoje argumenty.

Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

3. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy klasy.

Praca domowa:

Wykonaj polecenie 3 dołączone do Schematu interaktywnego: „W jaki sposób mocarstwa zaborcze i ich stronnicy próbowali legitymizować zajęcie ziem Rzeczypospolitej?”.

Materiały pomocnicze:

T. Cegielski, Ł. Kądziela, Rozbiory Polski 1772–1793–1795, Warszawa 1990.

Historia Polski 1764–1795. Wybór tekstów źródłowych, oprac. J. Michalski, Warszawa 1954.

S. Grodziski, Wielka historia Polski, t. 6, Polska w czasach przełomu (1764–1815), Kraków 1999.

Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640–1870. Wybór tekstów źródłowych, cz. 1, pod red. B. Krauzego, Warszawa 1951.

Wielka historia Polski, t. 1–10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

Materiały źródłowe mogą zostać opracowane przez uczniów przed lekcją, zgodnie z podziałem zaproponowanym w fazie realizacyjnej (na trzy lub sześć grup). Wówczas uczniowie przygotowują krótkie prezentacje dotyczące danego zagadnienia i przedstawiają je podczas zajęć.