Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: Biologia
Temat: Rodzaje i budowa skrzeli kręgowców
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Wymienisz rodzaje skrzeli kręgowców.
Omówisz budowę skrzeli workowatych, zewnętrznych i wewnętrznych.
Wykażesz przystosowania w budowie skrzeli kręgowców do sprawnej wymiany gazowej w wodzie.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
mapa myśli;
prezentacja;
gra dydaktyczna.
Formy pracy:
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
arkusze papieru, flamastry.
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.
Chętny uczeń pozyskuje samodzielnie informacje dotyczące budowy skrzeli u ryb i przygotowuje prezentację z wykorzystaniem nagrania lub zdjęć przedstawiających rybie skrzela (np. u pstrąga). Uczeń może omówić również inne rodzaje skrzeli.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Uczniowie z pomocą nauczyciela formułują cele lekcji oraz określają kryteria sukcesu.
Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel przypomina wiadomości z poprzedniej lekcji, zadając pytania:
– Dlaczego przeprowadzanie dyfuzji gazów oddechowych w wodzie jest trudniejsze niż na lądzie?
– Czym są skrzela? Dlaczego dyfuzja gazów oddechowych jest w nich utrudniona?
Faza realizacyjna:
Prezentacja. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranego ucznia. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującemu. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje lub prosi o to uczniów.
Mapa pojęć. Uczniowie, pracując w parach, tworzą mapy pojęć związane z tematem lekcji i na podstawie treści z sekcji „Przeczytaj”.
Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium. Uczniowie odczytują polecenie nr 2 („Określ jedną cechę wspólną i jedną różnicę w budowie skrzeli ryb kostnoszkieletowych i chrzęstnoszkieletowych”) i wykonują je w parach, po czym dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy. Następnie ochotnicy odpowiadają na pytanie nauczyciela: „W jaki sposób larwy płazów ogoniastych i bezogonowych przystosowały się do środowiska ich życia w zakresie budowy narządów wymiany gazowej?”.
Nauczyciel wprowadza uczniów w treść polecenia nr 3 („Określ, który rodzaj skrzeli – worki skrzelowe czy skrzela ryby – mają większą powierzchnię wymiany gazowej. Odpowiedź uzasadnij, podając jeden argument”). Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem.
Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić – odnosząc się do tekstu źródłowego – dlaczego ryba nie może oddychać na lądzie, chociaż ma wydajniejszy narząd oddechowy niż kręgowce lądowe) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie porównują swoje odpowiedzi z najbliżej siedzącymi uczniami. Nauczyciel w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości.
Uczniowie w 4‑osobowych grupach wykonują ćwiczenie nr 8 („Wyjaśnij, dlaczego wymiana gazowa u ryb jest bardziej efektywna od wymiany gazowej u minoga. W odpowiedzi uwzględnij budowę narządu oddechowego”), a po upływie wyznaczonego czasu dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.
Faza podsumowująca:
Wybrana osoba losuje kartkę z jednym z kluczowych zagadnień poznanych w czasie lekcji (zob. materiały pomocnicze). Układa pytanie do wylosowanego zagadnienia. Ochotnicy odpowiadają na nie. Osoba, która poprawnie udzieli odpowiedzi, losuje kolejną kartkę i układa pytanie do kolejnego zagadnienia.
Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Dodatkowe wskazówki metodyczne:
Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna” do podsumowania lekcji.