Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Leszczenko, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie właściwości fizycznych berylowców

Grupa docelowa: Uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego.

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego;
3) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne metali grup 1. i 2.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia: berylowce, wiązanie metaliczne;

• opisuje występowanie berylowców w przyrodzie;

• w oparciu o istotę wiązania metalicznego przewiduje właściwości fizyczne berylowców;

• planuje i wykonuje doświadczenie, w którym bada przewodnictwo cieplne/elektryczne berylowców na przykładzie magnezu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• film edukacyjny;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• obserwacja chemiczna;

• burza mózgów;

• kieszeń i szuflada.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna uczniów.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie tematem. Nauczyciel może zadać pytanie: Co wspólnego mają ze sobą fajerwerki i włoskie Dolomity czy też Maczuga Herkulesa w Ojcowskim Parku Narodowym?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie podają wspólne właściwości fizyczne berylowców – nauczyciel tworzy na tablicy mapę pojęć .

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Obserwacja chemiczna. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Każda z nich otrzymuje od nauczyciela kryształ innego berylowca (patrz materiały pomocnicze). Ich zadaniem jest opisanie na podstawie otrzymanej próbki metalu, jak największej ilości właściwości fizycznych – zapisują w zeszytach. Po wyznaczonym czasie liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi.

2. Na podstawie dyskusji dydaktycznej uczniowie wypracowują ogólne właściwości fizyczne berylowców w oparciu o właściwości fizyczne pojedynczych metali (z wcześniejszej obserwacji). Powrót do fazy wstępnej i korekta mapy pojęć (uzupełnienie nowymi pojęciami bądź usunięcie niepoprawnych cech).

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej polecenie 1 i układ okresowy pierwiastków chemicznych zawarte w e‑materiale w sekcji „przeczytaj”. Na forum klasy chętne osoby podają informacje odczytane z układu dotyczące berylowców. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

4. Nauczyciel proponuje uczniom pracę z filmem edukacyjnym – uczniowie samodzielnie odpowiadają na pytania z nim związane.

5. Burza mózgów – Nauczyciel zadaje pytanie: Jak wyjaśnić właściwości fizyczne berylowców w oparciu o informacje dotyczące ich budowy (występowanie wiązania metalicznego)?

6. Pogadanka – występowanie berylowców przyrodzie. Uczniowie mogą wesprzeć się informacjami podanymi w Internecie. Powrót do mapy pojęć, uczniowie uzupełniają ją o informacje z filmu i burzy mózgów.

7. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” ćwiczenia.

Faza podsumowująca:

1. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom sklerotki. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia sklerotkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Zamiast sytuacji, gdzie uczniowie używają słuchawek do wsłuchania narracji filmu, nauczyciel może wyświetlić film na rzutniku i własnymi słowami wytłumaczyć zagadnienie. W innej wersji nauczyciel może odtworzyć część filmu na żywo – badanie przewodności cieplnej berylowca. Jest to proste doświadczenie, które przeprowadzić może uczeń‑asystent pod okiem nauczyciela.
Można też pokazać uczniom na żywo wiórki magnezowe.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje karteczki samoprzylepne.

2. Nauczyciel przygotowuje wolne pierwiastki w dowolnej formie – beryl, magnez, wapń, stront, bar i kawałek skały wapiennej (te, które posiada w pracowni chemicznej).

3. W przypadku realizacji części multimedium w klasie nauczyciel przygotowuje: pręt magnezowy (ewentualnie z innego berylowca), plastelinę, kilka szpilek, statyw (np. szklany słoik), palnik, zapałki.