Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Patrycja Leszczenko, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Badanie właściwości fizycznych berylowców
Grupa docelowa: Uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:
2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego.
Zakres rozszerzony
X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:
2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego;
3) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne metali grup 1. i 2.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
definiuje pojęcia: berylowce, wiązanie metaliczne;
opisuje występowanie berylowców w przyrodzie;
w oparciu o istotę wiązania metalicznego przewiduje właściwości fizyczne berylowców;
planuje i wykonuje doświadczenie, w którym bada przewodnictwo cieplne/elektryczne berylowców na przykładzie magnezu.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
film edukacyjny;
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
obserwacja chemiczna;
burza mózgów;
kieszeń i szuflada.
Formy pracy:
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca w parach;
praca indywidualna uczniów.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie tematem. Nauczyciel może zadać pytanie: Co wspólnego mają ze sobą fajerwerki i włoskie Dolomity czy też Maczuga Herkulesa w Ojcowskim Parku Narodowym?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie podają wspólne właściwości fizyczne berylowców – nauczyciel tworzy na tablicy mapę pojęć .
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.
Faza realizacyjna:
Obserwacja chemiczna. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Każda z nich otrzymuje od nauczyciela kryształ innego berylowca (patrz materiały pomocnicze). Ich zadaniem jest opisanie na podstawie otrzymanej próbki metalu, jak największej ilości właściwości fizycznych – zapisują w zeszytach. Po wyznaczonym czasie liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi.
Na podstawie dyskusji dydaktycznej uczniowie wypracowują ogólne właściwości fizyczne berylowców w oparciu o właściwości fizyczne pojedynczych metali (z wcześniejszej obserwacji). Powrót do fazy wstępnej i korekta mapy pojęć (uzupełnienie nowymi pojęciami bądź usunięcie niepoprawnych cech).
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej polecenie 1 i układ okresowy pierwiastków chemicznych zawarte w e‑materiale w sekcji „przeczytaj”. Na forum klasy chętne osoby podają informacje odczytane z układu dotyczące berylowców. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
Nauczyciel proponuje uczniom pracę z filmem edukacyjnym – uczniowie samodzielnie odpowiadają na pytania z nim związane.
Burza mózgów – Nauczyciel zadaje pytanie: Jak wyjaśnić właściwości fizyczne berylowców w oparciu o informacje dotyczące ich budowy (występowanie wiązania metalicznego)?
Pogadanka – występowanie berylowców przyrodzie. Uczniowie mogą wesprzeć się informacjami podanymi w Internecie. Powrót do mapy pojęć, uczniowie uzupełniają ją o informacje z filmu i burzy mózgów.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” ćwiczenia.
Faza podsumowująca:
Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom sklerotki. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia sklerotkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Zamiast sytuacji, gdzie uczniowie używają słuchawek do wsłuchania narracji filmu, nauczyciel może wyświetlić film na rzutniku i własnymi słowami wytłumaczyć zagadnienie. W innej wersji nauczyciel może odtworzyć część filmu na żywo – badanie przewodności cieplnej berylowca. Jest to proste doświadczenie, które przeprowadzić może uczeń‑asystent pod okiem nauczyciela.
Można też pokazać uczniom na żywo wiórki magnezowe.
Materiały pomocnicze:
Nauczyciel przygotowuje karteczki samoprzylepne.
Nauczyciel przygotowuje wolne pierwiastki w dowolnej formie – beryl, magnez, wapń, stront, bar i kawałek skały wapiennej (te, które posiada w pracowni chemicznej).
W przypadku realizacji części multimedium w klasie nauczyciel przygotowuje: pręt magnezowy (ewentualnie z innego berylowca), plastelinę, kilka szpilek, statyw (np. szklany słoik), palnik, zapałki.