Autorka: Anna Wąsiel‑Alberska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Struktura samorządu terytorialnego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

III. Organy władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

7) przedstawia zakres działania poszczególnych poziomów samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) w Rzeczypospolitej Polskiej, z uwzględnieniem struktury głównych kierunków wydatków budżetowych na te działania oraz źródeł ich finansowania;

8) przedstawia organy stanowiące i wykonawcze samorządu terytorialnego na poziomie gminy i miasta na prawach powiatu oraz powiatu i województwa w Rzeczypospolitej Polskiej; charakteryzuje kompetencje tych organów i zależności między nimi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie,

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia znaczenie samorządności dla funkcjonowania jednostki;

• definiuje pojęcie samorządności i samorządu terytorialnego;

• analizuje teksty ustaw i porównuje uprawnienia jednostek samorządu terytorialnego;

• wyjaśnia prawa obywatela w regionie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza tekstu źródłowego;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Uczniowie wyobrażają sobie, że stanowią grupę mieszkańców wyspy i muszą wspólnie uzgodnić, w jaki sposób tę wyspę zagospodarują. Odpowiadają na pytanie: „Czym dla was jest samorządność?”. Mogą odnieść się w swoich odpowiedziach do wyobrażeń wspólnego zagospodarowania wyspy.

2. Burza mózgów. Moderator zapisuje propozycje uczniów na tablicy. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Uczniowie porównują swoje propozycje z informacjami zamieszczonymi w słowniku PWN w internecie. Wspólne ustalenie definicji i wpisanie jej do zeszytu.

3. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

Faza realizacyjna

1. Podział klasy na cztery grupy. Każda z nich dostaje inny fragment tekstu e‑materiału. Przygotowuje krótką informację na temat założeń samorządności i kompetencji poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego. Przedstawienie uzyskanych informacji i utworzenie schematu struktury samorządowej. Nauczyciel zwraca uwagę na zasadę autonomii jednostek samorządowych, wprowadza pojęcie subsydiarności.

2. Uczniowie z wykorzystaniem mapy interaktywnej poznają podział terytorialny Polski. Wykorzystując mapę, lokalizują wszystkie dawne stolice województw, które obecnie są miastami na prawach powiatu. Znajdują swoje województwo, obecną i poprzednią jego stolicę. Na podstawie informacji z mapy wyjaśniają, dlaczego tym właśnie miastom przyznano takie prawa. Nauczyciel prosi uczniów, by przedstawili swoją opinię, czy ich zdaniem miasta te na tym skorzystały, czy straciły. Nauczyciel prosi, aby znaleźli mapę z podziałem administracyjnym z 1975 roku. Porównując obie mapy, uczniowie mogą znaleźć odpowiedzi na zadane pytania.

3. Analiza mapy z podziałem na powiaty oraz mapy powiatów województwa opolskiego. Podział klasy na cztery grupy według innego klucza niż poprzednio. Każda grupa otrzymuje zadanie znalezienia jednej miejscowości‑gminy i określenia, w jakim powiecie i województwie ta miejscowość się znajduje. Uczniowie szukają w internecie informacji, jakie dokumenty mogą otrzymać w urzędzie powiatowym.

4. Na podstawie mapy gminy miejsko‑wiejskiej Krapkowice uczniowie określają położenie gminy w powiecie i województwie. Identyfikują powiaty sąsiadujące z gminą Krapkowice. Charakteryzują specyfikę gminy obejmującej dwa rodzaje mieszkańców. Nauczyciel wskazuje na różnicę interesów między rolnikami i mieszkańcami miasta. Uczniowie starają się znaleźć pola porozumienia, przedstawiają propozycje wspólnej inwestycji (imprezy), która pomogłaby w integracji mieszkańców.

5. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne wskazane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca

1. Powrót do definicji samorządu terytorialnego tworzonej przez klasę. Uczniowie oceniają, w jakim zakresie zaproponowana przez nich definicja odzwierciedla możliwości jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.

2. Po wypowiedziach dwóch–trzech uczniów nauczyciel dokonuje podsumowania, eliminując ewentualne błędy.

3. Na koniec uczniowie odpowiadają na pytanie, jak ich zaangażowanie może wpłynąć na skuteczność działań organów samorządowych i na czym to zaangażowanie może polegać.

Praca domowa:

1. Na podstawie danych dostępnych na stronie internetowej sporządź spis spraw, którymi w ostatnim czasie zajmowała się rada twojej gminy. Zastanów się nad źródłami finansowania proponowanych inwestycji. Oceń ich przydatność dla zwykłego mieszkańca gminy.

2. Znajdź i wypełnij podstawowe wnioski o wydanie dokumentów potrzebnych w życiu codziennym (dowód osobisty, prawo jazdy, dowód rejestracyjny) i określ, do jakiego urzędu należy złożyć dany wniosek.

Materiały pomocnicze:

L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2018.

H. Izdebski, Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalność, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Innym sposobem wykorzystania mapy może być uzasadnienie przez uczniów potrzeby współpracy pomiędzy różnymi szczeblami samorządu terytorialnego, a także wskazanie na potrzebę realizacji zasady subsydiarności.