SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autoraki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Czynniki koncentracji przemysłu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa II

Podstawa programowa

XI. Przemiany sektora przemysłowego i budownictwa: czynniki lokalizacji przemysłu tradycyjnego i zaawansowanych technologii, obszary koncentracji przemysłu, rozwój i rola budownictwa w gospodarce.

Uczeń:

2) wskazuje obszary koncentracji przemysłu (ważniejsze ośrodki przemysłowe, technopolie, okręgi) na świecie i w Polsce oraz wyjaśnia istotę i rolę klastrów w budowie gospodarki opartej na wiedzy.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje czynniki odpowiedzialne za proces koncentracji przemysłu,

• omawia wady i zalety związane z koncentracją przemysłu,

• wskazuje grupy przemysłów wykazujące tendencję do skupiania się blisko siebie,

• opisuje zależności między koncentracją przemysłu a odległością od aglomeracji,

• wyjaśnia, czym są parki naukowe, technologiczne i technopolie.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody nauczania: dyskusja, metody operatywne (analiza tekstu e‑materiału), mapa myśli

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna, monitor dotykowy lub tablety, e‑materiał, atlasy, mapa gospodarcza Polski, mapa gospodarcza świata, arkusze papieru, pisaki

Materiały pomocnicze

Desperak J., Balon J., Tablice geograficzne, Świat Książki, Warszawa 2003, s. 593–597.

Janosz W., Innowacyjne strategie rozwoju przemysłu, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel prosi uczniów o odpowiedzi na pytania: Jakie zakłady zaliczamy do przemysłu tradycyjnego, a jakie do przemysłu nowoczesnego? Które czynniki lokalizacji są dla tych rodzajów przemysłu najważniejsze? Przypomnienie znanych już treści.

• Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel prosi uczniów, aby na podstawie mapy gospodarczej Polski wyróżnili miejsca o dużej koncentracji zakładów przemysłowych.

• Uczniowie wskazują te miejsca na mapie ściennej Polski.

• Dyskusja o przyczynach koncentracji zakładów przemysłowych we wskazanych miejscach.

• Podczas dyskusji nauczyciel dodaje jeszcze pytania: Czy te przyczyny występują i w innych krajach świata? Czy mogą być jeszcze inne przyczyny koncentracji przemysłu?

• Uczniowie na mapie gospodarczej świata wskazują przykłady koncentracji przemysłu.

• W ramach dyskusji kierowanej uczniowie wyróżniają trzy główne prawidłowości wyjaśniające koncentrację przemysłu (wskazane w części „Przeczytaj” e‑materiału).

• Nauczyciel dzieli uczniów na 6 grup – ich zadaniem jest znalezienie odpowiedzi na pytania: Dlaczego występuje: a) skupianie się firm w pobliżu bazy surowcowej i materiałowej? (dwie grupy); b) skupianie się firm w wielkich miastach? (dwie grupy); c) skupianie się firm w pobliżu sieci i węzłów komunikacyjnych? (dwie grupy). Jakie przemysły są tam skupione?

• Uczniowie w grupach poszukują przemysłów, które wykazują tendencję do skupiania się blisko siebie (zgodnie z przydziałem dla grup: w pobliżu bazy surowcowej i materiałowej, w wielkich miastach, w pobliżu sieci i węzłów komunikacyjnych). Uczniowie mogą wykorzystać e‑materiał.

• Uczniowie, pracując w grupach, tworzą mapy myśli związane z podanym tematem; zwracają uwagę na powiązania między przemysłami.

• Następnie dwie grupy, które opracowywały ten sam temat, siadają razem i przedyskutowują swoje mapy mentalne.

• Przedstawiciele trzech dużych grup prezentują efekty pracy na forum klasy.

• Nauczyciel prosi, aby pracując w tych większych grupach, uczniowie wypisali zalety i wady koncentracji przemysłu.

• Uczniowie przedstawiają wypisane zalety i wady.

• Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat: Czy to pozytywne zjawisko, jeżeli przemysł wykazuje dużą koncentrację na danym obszarze? Czy lepiej, gdyby zakłady przemysłowe były rozproszone na większym terenie?

• Uczniowie wspólnie tworzą notatkę z lekcji, uwzględniającą zalety i wady dużej koncentracji przemysłu.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.

• Następnie nauczyciel wprowadza uczniów do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie indywidualnie wykonują wskazane ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, nauczyciel w razie potrzeby wspiera ich.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – mówią, co było łatwe, trudne, ciekawe, jakie są możliwości zastosowania zdobytej wiedzy.

Praca domowa

• Wyjaśnij termin „specjalne strefy ekonomiczne”. Przedstaw przyczyny dużej koncentracji zakładów przemysłowych w tych strefach. Zadanie rozwiąż na przykładzie konkretnej podstrefy.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafikę interaktywną można wykorzystać podczas lekcji dotyczącej czynników lokalizacji przemysłu (zakres podstawowy: XI. 2) lub przyczyn zmian w przemyśle Polski po 1989 r. (zakres podstawowy: XV. 10). Może znaleźć zastosowanie podczas zajęć dotyczących czynników lokalizacji przemysłu tradycyjnego i zaawansowanych technologii (zakres rozszerzony: XI. 1).