Autor: Wacław Suski

Przedmiot: Historia

Temat: Kryzys wewnętrzny cesarstwa i jego podział

Grupa docelowa: II etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia cechy kryzysu państwa rzymskiego w III w.;

• analizuje teksty źródłowe i mapy;

• wymienia i charakteryzuje różnice pomiędzy częścią zachodnią i wschodnią państwa rzymskiego;

• wymienia etapy podziału i powstania dwóch państw: zachodniorzymskiego i wschodniorzymskiego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg zajęć:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Kryzys wewnętrzny cesarstwa i jego podział”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Mapa interaktywna” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Sprawy organizacyjno–porządkowe. Wyświetlenie na tablicy uczniom tematu oraz celów lekcji, a następnie określenie kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca jednemu z uczniów, aby zaproponował swoje skojarzenia z tematem lekcji.

3. Nauczyciel poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi), aby omówił główne przyczyny kryzysu państwa rzymskiego w III w. n.e. Drugi uczeń może je wypisywać na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki. Jeśli uczniowie są wystarczającą przygotowani, prowadzący może pominąć ten krok.

2. Nauczyciel zapowiada uczniom, że wspólnie będą pracować nad problemem badawczym: Czy podział państwa rzymskiego to podział odgórny (decyzja administracyjna cesarzy), czy oddolny (reakcja na dominację różnic politycznych, społecznych, kulturowych między częścią wschodnią a zachodnią)? Poleca uczniom, aby odliczyli do dwóch, i dzieli ich na dwie grupy: grupa o numerach parzystych broni tezy o podziale oddolnym, grupa o numerach nieparzystych broni tezy o podziale odgórnym.

3. Pozyskiwanie danych. Uczniowie w grupach przygotowują argumenty na poparcie swojego stanowiska, nauczyciel może wskazywać uczniom, gdzie mogą znaleźć dodatkowe informacje.

4. Po ustalonym czasie przedstawiciele obu grup prezentują przygotowane argumenty, które są zapisywane na tablicy. Nauczyciel się do nich odnosi, może ocenić pracę uczniów i uzupełnić w razie potrzeby ich odpowiedzi o istotne informacje.

Faza podsumowująca:

1. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Uczniowie wykonują w parach polecenia 2 i 3: przyporządkowują miasta do odpowiednich kategorii oraz wymieniają zagrożenia zewnętrzne. Wspólnie z nauczycielem sprawdzają poprawność odpowiedzi.

2. Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi (może być ochotnik) podsumowanie lekcji „Kryzys wewnętrzny cesarstwa i jego podział”. Pyta, który element był dla uczniów trudny i dlaczego.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

2. Czy podziału Cesarstwa Rzymskiego można było uniknąć? Przygotuj notatkę, w której uzasadnisz swoje stanowisko.

3. (Dla ucznia zdolnego) Wyjaśnij okoliczności, w jakich powstało określenie Nowy Rzym.

Materiały pomocnicze:

M. Grant, Krótka historia cywilizacji klasycznej, tłum. M. Michowski, A. Mikicka, Poznań 1998.

Wielka Historia Świata, t. 3, Świat okresu cywilizacji klasycznych, pod red. A. Krawczuka, Kraków 2005.

A. Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010.

Cywilizacje starożytne. Przewodnik encyklopedyczny, pod red. A. Cotterella, Łódź 1996.

M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1986.

T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2007.

B. Zientara, Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 1994.

G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999.

A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie. Źródła historyczne dla uczniów szkoły średniej. Starożytność, średniowiecze, Koszalin 1997.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać mapę interaktywną do przygotowania się do lekcji powtórkowej oraz w lekcjach dotyczących Bizancjum.