Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Mapy, zdjęcia lotnicze i satelitarne, GPS – powtórzenie
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy i rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
Zakres podstawowy: I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennych: obserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich prezentacja.
Uczeń:
1) przedstawia możliwości wykorzystywania różnych źródeł informacji geograficznej i ocenia ich przydatność;
2) wyróżnia graficzne i kartograficzne metody przedstawiania informacji geograficznej i podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów map;
3) czyta i interpretuje treści różnych map;
4) podaje przykłady informacji pozyskiwanych na podstawie obserwacji i pomiarów prowadzonych w terenie;
5) interpretuje dane liczbowe przedstawione w postaci tabel i wykresów;
6) wykazuje przydatność fotografii i zdjęć satelitarnych do pozyskiwania informacji o środowisku geograficznym oraz interpretuje ich treść;
7) określa współrzędne geograficzne za pomocą odbiornika GPS;
8) podaje przykłady wykorzystania narzędzi GIS do analiz zróżnicowania przestrzennego środowiska geograficznego.
Zakres rozszerzony: I. Metody badań geograficznych i technologie geoinformacyjne: wywiady, badania ankietowe, analiza źródeł kartograficznych, wykorzystanie technologii informacyjno‑komunikacyjnych i geoinformacyjnych do pozyskania, tworzenia zbiorów, analizy i prezentacji danych przestrzennych.
Uczeń:
1) przedstawia podstawowe ilościowe i jakościowe metody badań geograficznych oraz możliwości ich wykorzystania na wybranych przykładach;
2) rozumie zasady tworzenia kwestionariusza ankiety oraz przeprowadzania wywiadu i opracowania wyników;
3) stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego i ich analizy z użyciem narzędzi GIS;
4) wykorzystuje odbiornik GPS do dokumentacji prowadzonych obserwacji;
5) wykorzystuje technologie informacyjno‑komunikacyjne i geoinformacyjne do pozyskiwania, przechowywania, przetwarzania i prezentacji informacji geograficznych;
6) posługuje się mapą topograficzną w terenie;
7) rozumie istotę identyfikowania zależności przyczynowo‑skutkowych, funkcjonalnych i czasowych między elementami przestrzeni geograficznej, argumentowania, wnioskowania i formułowania twierdzeń o prawidłowościach.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne
Uczeń:
podaje główne informacje na temat map, ocenia ich przydatność i korzysta z nich podczas badań geograficznych,
charakteryzuje metody prezentacji informacji geograficznej i podaje przykłady ich zastosowania,
rozwiązuje zadania obliczeniowe z wykorzystaniem mapy,
ocenia rolę zdjęć lotniczych i satelitarnych w geografii,
wykorzystuje odbiornik GPS do określenia swojej lokalizacji i dokumentacji prowadzonych obserwacji,
wymienia przykłady zastosowania GIS.
Strategie nauczania: odwrócona klasa
Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy, atlasy geograficzne
Materiały pomocnicze
Animacja dotycząca odwzorowań kartograficznych, [online], dostępny w internecie: https://www.jasondavies.com/maps/transition/ (dostęp 12.02.2021).
Medyńska‑Gulij B., Kartografia. Zasady i zastosowania geowizualizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.
Ratajski L., Metodyka kartografii społeczno‑gospodarczej, PPWK, Warszawa–Wrocław 1989.
Szafarski J., Zarys kartografii, PPWK, Warszawa 1965.
Wprowadzenie do kartografii i topografii, J. Pasławski (red.), Wydawnictwo Nowa Era, Wrocław 2006.
PRZEBIEG LEKCJI
Przed lekcją nauczyciel prosi uczniów o powtórzenie wiadomości na temat map, zdjęć satelitarnych i lotniczych oraz GPS. W tym celu zaleca zapoznać się z tym e‑materiałem oraz innymi e‑materiałami omawiających te zagadnienia w stopniu bardziej szczegółowym. Prosi o wykonanie krótkich prezentacji, plakatów lub grafonotek, które będą przedstawiały w sposób syntetyczny jedno z zagadnień. Nauczyciel – w zależności od liczebności klasy, możliwości czasowych oraz zainteresowań uczniów – ustala z nimi zagadnienia do przygotowania, np. sposoby rozwiązywania zadań obliczeniowych ze skalą, metody prezentacji informacji geograficznej, znaczenie GPS, rola zdjęć lotniczych i satelitarnych w badaniu środowiska geograficznego itd. Nauczyciel decyduje, czy uczniowie będą pracować indywidualnie, czy w grupach.
Faza wprowadzająca
Nauczyciel przedstawia cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel prowadzi dialog z uczniami na temat miejsca geografii wśród innych nauk, obszarów badawczych geografii i podziałów nauk geograficznych.
Uczniowie, korzystając z atlasów geograficznych, charakteryzują metody prezentacji informacji geograficznej i podają przykłady zastosowania poszczególnych metod. Nauczyciel prosi o scharakteryzowanie metody sygnaturowej, zasięgów, powierzchniowej, kartogramu, kartodiagramu, kropkowej i izolinii. Wskazani uczniowie bądź ochotnicy zgłaszają się do odpowiedzi, podając odpowiednie przykłady z atlasów geograficznych i omawiając je.
Następnie uczniowie prezentują przygotowane prezentacje, systematyzując dla pozostałych uczniów informacje dotyczące wybranych zagadnień. Po każdym wystąpieniu następuje klasowa dyskusja, nad przebiegiem której czuwa nauczyciel.
W następnym etapie lekcji uczniowie rozwiązują zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani uczniowie prezentują na forum klasy swoje odpowiedzi, które weryfikuje nauczyciel. Pozostali uczniowie sprawdzają poprawność swoich rozwiązań.
Faza podsumowująca
Uczniowie w parach zadają sobie pytania podsumowujące. Nad przebiegiem tej części lekcji czuwa nauczyciel.
Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia przygotowane prezentacje i pracę uczniów podczas lekcji, biorąc pod uwagę ich zaangażowanie i możliwości.
Nauczyciel przypomina cele zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.
Praca domowa
Wykonanie krzyżówki dotyczącej treści związanych z tym e‑materiałem. Uczniowie wymieniają się krzyżówkami i rozwiązują je na początku następnej lekcji.
Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafika interaktywna może znaleźć zastosowanie na innych lekcjach poświęconych źródłom informacji geograficznej (zakres podstawowy: I) oraz metodom badań geograficznych (zakres rozszerzony: I), a w szczególności na zajęciach dotyczących czytania mapy. Może zostać wykorzystana podczas lekcji dotyczącej planowania trasy wycieczki (zakres podstawowy: XV. 14).