Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Parcie korzeniowe i gutacja

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, dlaczego w pewnych okolicznościach u roślin zachodzi gutacja.

• Scharakteryzujesz zjawisko parcia korzeniowego oraz wyjaśnisz jego znaczenie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z filmem;

• analiza grafiki interaktywnej;

• gra dydaktyczna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

2. Wybrani/chętni uczniowie przygotowują informacje na temat roli parcia korzeniowego w funkcjonowaniu roślin. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że na lekcji będą konsultantami.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat i cele lekcji oraz przybliża jej przebieg.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel prosi chętnych/wybranych uczniów o wyjaśnienie pojęcia transpiracji, z uwzględnieniem transportu wody w roślinie, a następnie rozważa z uczniami sytuacje, w których transpiracja jest ograniczona lub gdy proces ten zachodzi intensywnie. Po wymienieniu i omówieniu poszczególnych czynników wpływających na proces transpiracji nauczyciel kontynuuje rozmowę, pytając: „W jaki sposób rośliny przystosowały się do naszej strefy klimatycznej?”, „Czy zimą woda w roślinach jest transportowana?”, „Jakie procesy zachodzą w roślinie wiosną?”.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy, tak aby w każdej znalazł się wyznaczony przed lekcją konsultant. Uczniowie wykonują w zeszytach notatkę w formie schematu na temat parcia korzeniowego i dokonują porównania efektów tego mechanizmu przewodzenia wody widocznych w postaci gutacji i eksudacji. Schemat powinien obejmować opisy zależności. Uczniowie mogą również wyszukać w internecie zdjęcia ilustrujące omawiane zjawiska i zaprezentować je na forum klasy.

2. Praca z drugim multimedium („Grafika interaktywna”). Uczniowie zapoznają się z materiałem. Każdy uczeń pracuje indywidualnie, samodzielnie przygotowując odpowiedzi do poleceń 1 i 2. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie uczniowie w parach wymieniają się propozycjami samodzielnie sformułowanych odpowiedzi i dokonują wzajemnej, koleżeńskiej ich oceny.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każdy zespół wyłania swojego lidera i wspólnie układa 10 pytań związanych z tematem lekcji, a także dotyczących: gospodarki wodnej roślin, mechanizmów przewodzenia wody przez rośliny oraz budowy elementów przewodzących wodę. Pytania powinny być tak ułożone, żeby przeciwnicy mogli na nie odpowiedzieć jednym wyrazem. Nauczyciel inicjuje grę, zadając wszystkim grupom własne pytanie. Grupa, której lider zgłosi się pierwszy i odpowie poprawnie, rozpoczyna rywalizację. Przed przystąpieniem do niej grupy odliczają zgodnie z ruchem wskazówek zegara (zwycięskiej drużynie zostaje przypisany nr 1), tak aby nauczyciel mógł odnotowywać na tablicy punkty zdobyte przez poszczególne zespoły. Lider zwycięskiej grupy zadaje pytanie wybranemu członkowi drużyny nr 2. Jeśli osoba ta poprawnie odpowie na pytanie, jej zespół zdobywa punkt, a ona sama zadaje pytanie wskazanemu przez nią członkowi grupy nr 3. Jeśli jednak członek grupy nr 2 nie będzie potrafi udzielić poprawnej odpowiedzi, lider grupy nr 1 sam odpowiada na zadane przez siebie pytanie, a jego drużyna otrzymuje punkt. Następnie zadaje pytanie członkowi grupy nr 3 itd. Gra kończy się po zadaniu 10 pytań, a wygrywa grupa, która uzyska najwięcej punktów.

2. Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.

3. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, w tym kontekście podsumowuje pracę uczniów na zajęciach.

Praca domowa:

1. Sprawdź, jakie rośliny doniczkowe należą do obrazkowatych. Jeśli masz w domu którąś z tych roślin, zaobserwuj u niej gutację. Wyjaśnij, czym spowodowane jest u niej to zjawisko.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Film samouczek” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.