Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to jest grawimetria?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

6) stosuje poprawną terminologię;

7) wykonuje obliczenia dotyczące praw chemicznych.

Wymagania szczegółowe

Poziom podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Poziom rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia: grawimetria, mnożnik analityczny, analit;

• omawia i porównuje rodzaje analizy grawimetrycznej;

• oblicza masę oznaczanego składnika przy wykorzystaniu pojęcia mnożnika analitycznego.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film edukacyjny;

• technika zdań podsumowujących;

• mapa pojęć.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak;

• aplikacja Mentimeter;

• podręczniki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje, zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pytania „Czym jest grawimetria i jakie informacje można dzięki niej uzyskać?”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z całą klasą ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z fragmentem „Co to jest grawimetria” w części „Przeczytaj” e‑materiału, po czym wspólnie z nauczycielem powracają do fazy wstępnej lekcji – burzy mózgów. Efektem tej części ma być ustalenie definicji słowa „grawimetria”.

2. Uczniowie zapoznają się samodzielnie z kolejnymi fragmentami tekstu części „Przeczytaj” e‑materiału, dotyczącymi podziału metod grawimetrycznych i mnożnika analitycznego. Na zakończenie pracy z tekstem, uczniowie wykonują polecenie nr 1 w sekcji „Przeczytaj”. Ich zadaniem jest wykonanie w parach mapy pojęciowej i dokonanie podziału metod grawimetrycznych. Efektem sporządzonej mapy ma być poznanie typów grawimetrii oraz podanie najważniejszych cech każdej z metod. Po wyznaczonym czasie chętna osoba przedstawia proponowaną mapę pojęciową na tablicy multimedialnej, a nauczyciel udziela jej informacji zwrotnej.

3. Kolejny chętny uczeń interpretuje na forum klasy pojęcie mnożnika analitycznego, wyjaśnia, do czego służy, a także omawia pojęcie analitu. Pozostała część klasy weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi kolegi lub koleżanki, ewentualnie dopowiadają istotne kwestie.

4. Nauczyciel odsyła uczniów do kolejnej części e‑materiału – filmu edukacyjnego – w którym przedstawione są kolejne etapy analizy wagowej. Nauczyciel zwraca uwagę, żeby podczas oglądania filmu w szczególności przyjrzeć się rodzajowi używanego sprzętu. Po tym uczniowie zapoznają się z ćwiczeniami zamieszczonymi pod multimedium. Samodzielne je rozwiązują. W razie pytań, nauczyciel podaje potrzebne wskazówki. Po wyznaczonym czasie chętna osoba przedstawia swoje odpowiedzi, a nauczyciel udziela jej informacji zwrotnej.

5. Nauczyciel wykorzystuje materiał źródłowy, zawarty w materiałach pomocniczych, dotyczący analizy wagowej. Dzieli klasę losowo na grupy. Uczniowie przygotowują odpowiedź na pytanie „Na czym polega strącanie osadu, sączenie osadu, przemywanie osadu, suszenie lub prażenie osadu, ważenie osadu?”. Po wyznaczonym czasie chętne osoby udzielają odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

6. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Zrozumiałem/łam, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem/łam się...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudność sprawiało mi...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby opisali praktyczne zastosowania analizy wagowej w różnych gałęziach nauki i przemysłu.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać medium z sekcji „Film edukacyjny” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach tak, by móc samodzielnie rozwiązać zadania związane z tematem.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Czym jest grawimetria? Co to jest analit? Jak można podzielić metody grawimetryczne? Co to jest i do czego służy mnożnik analityczny?

2. Podręczniki do dyspozycji na lekcji:

• T. Lipiec, Z. Szmal, Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej, PZWL, Warszawa 1980.

• J. Minczewski, Z. Marczenko, Chemia analityczna. Chemiczne metody analizy ilościowej, PWN, Warszawa 2011, t. 2, wyd. 10.

• https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/WF_jednostki/zaklad‑chemii‑nieorganicznej/kosmetologia_(analiza_chemiczna_kosmetykow)_2019_2020/k‑cwiczenie_1_2019_2020.pdf, dostęp z dn. 21.03.2022.