Autor: Grzegorz Samotiuk

Przedmiot: historia

Temat: Plemiona słowiańskie – organizacja i kultura

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum

Podstawa programowa:

zakres rozszerzony

VI. Europa wczesnego średniowiecza.

1) opisuje wierzenia i organizację społeczną Słowian;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, skąd się wzięli w Europie Słowianie i gdzie zakładali swoje osady;

• omawia podział na Słowian wschodnich, zachodnich i południowych;

• charakteryzuje zasady, według których funkcjonowały plemiona słowiańskie.

Strategie nauczania:

• konektywizm,

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• wykład,

• dyskusja,

• praca z medium bazowym – animacją.

Formy zajęć:

• praca w grupach,

• praca z mapą,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• mapa,

• tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Plemiona słowiańskie – organizacja i kultura”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z treściami w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie ćwiczeń 1 i 2 w sekcji „Sprawdź się”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel poleca jednemu uczniowi lub uczennicy przeczytanie wyświetlonego tematu zajęć oraz celów. Poleca, by na jego podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu (w postaci pytań, na jakie będą chcieli uzyskać odpowiedź podczas lekcji).

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, zwraca uwagę na to, kto wykonał zadane ćwiczenie. Jeśli jest taka potrzeba, wybrany uczeń uzasadnia swoje rozwiązanie.

3. Nauczyciel prosi jedną osobę (wskazaną albo ochotnika) o przedstawienie najważniejszych informacji dotyczących Słowian i ich pojawienia się na terenach europejskich. Ważne, aby uczeń wspomniał o sporach badaczy odnośnie do pochodzenia Słowian, a także wskazał na mapie najważniejsze słowiańskie ośrodki i ziemie Słowian wschodnich, zachodnich i południowych. W tym czasie druga osoba na tablicy zapisuje w tabeli podział plemion i nazwy plemion (np. Słowianie zachodni – plemiona czeskie, polskie itd.). Nauczyciel może poprosić drugiego ucznia o scharakteryzowanie wierzeń i zwyczajów Słowian. Weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium („Animacja”). Nauczyciel dzieli uczniów na cztery lub osiem grup (w zależności od liczebności klasy). Zadaniem uczniów będzie zapoznanie się z animacją i omówienie (wytłumaczenie) pojęcia przypisanego do każdej grupy:

• grupa 1 i 5 – wiec,

• grupa 2 i 6 – opole,

• grupa 3 i 7 – gród,

• grupa 4 i 8 – książę.

2. Po obejrzeniu animacji nauczyciel wraz z całą klasą wspólnie omawiają kwestię organizacji plemion słowiańskich. W trakcie dyskusji przedstawiciele każdej z grup wyjaśniają i omawiają przydzielone wcześniej pojęcia.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 3 i 6 z sekcji „Sprawdź się”. Wspólnie z nauczycielem omawiają odpowiedzi.

4. Nauczyciel przedstawia uczniom postaci i działalność Cyryla i Metodego oraz omawia stworzenie alfabetu słowiańskiego. Na ekranie wyświetla obrazy przedstawiające Cyryla i Metodego oraz np. płytę z Baški.

5. Nauczyciel zadaje pytanie: Jakie waszym zdaniem znaczenie miało powstanie alfabetu słowiańskiego? Uczniowie udzielają odpowiedzi, krótko między sobą dyskutują.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel pyta uczniów: Czy Słowianie byli grupą jednolitą czy zróżnicowaną? Co ich łączyło, a jakie cechy ich różniły? Uczniowie wraz z nauczycielem omawiają te zagadnienia.

2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Przeczytaj” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć i ocenia pracę grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 4, 5 i 7 z sekcji „Sprawdź się”.

2. (Dla uczniów chętnych) Stwórz prezentację multimedialną na temat „Obraz Słowian w najstarszych źródłach pisanych”.

Materiały pomocnicze:

L. Leciejewicz, Słowianie Zachodni. Z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989.

T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1999.

A. Wołek, Obraz Słowian w dziełach Prokopiusza z Cezarei, www.ejournals.eu.

A. Gieysztor, Mitologia Słowian, Warszawa 2006.

T. de Moraes, Atlas mitów. Potwory, herosi i bogowie oraz mapy dwunastu mitologicznych krain, Warszawa 2018.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja może być dodatkowym materiałem do wykorzystania przez uczniów w przygotowaniu prezentacji multimedialnej jako pracy domowej. Innym sposobem wykorzystania multimedium może być wykonanie przez uczniów poleceń dołączonych do animacji jeszcze przed lekcją, a następnie zaprezentowanie swoich odpowiedzi i porównanie ich z odpowiedziami innych uczniów. Wówczas będzie to uzupełnienie pkt 2 fazy realizacyjnej.