Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zbudowane są cząsteczki alkenów?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIII. Węglowodory. Uczeń:

1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów aromatycznych: benzenu, toluenu, ksylenów) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw.

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory. Uczeń:

1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów cyklicznych i aromatycznych) na podstawie wzorów strukturalnych, półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych; rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw; podaje nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) na podstawie nazw systematycznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia nazwy węglowodorów wchodzących w skład szeregu homologicznego alkenów do 10 atomów węgla w cząsteczce;

• konstruuje wzory wybranych przedstawicieli węglowodorów wchodzących w skład szeregu homologicznego alkenów;

• charakteryzuje budowę węglowodorów wchodzących w skład szeregu homologicznego alkenów;

• porównuje budowę wybranych węglowodorów wchodzących w skład szeregu homologicznego alkanów i alkenów.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• technika gadająca ściana;

• analiza materiału źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mozgow;

• ćwiczenia uczniowskie;

• modelowanie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• modele kulkowo‑pręcikowe.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: co oznacza stwierdzenie roztwór nasycony? Czym charakteryzuje się roztwór nienasycony? Czym mogą się charakteryzować węglowodory nienasycone?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu „podział węglowodorów”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel, w nawiązaniu do burzy mózgów, wyświetla na tablicy multimedialnej podział węglowodorów jako przypomnienie, a następnie wyświetla grafikę interaktywną przedstawiającą modele wiązań, kształty cząsteczek i wzory alkenów.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Uczniowie zapoznają się z treściami zawartymi w e‑materiale. W grupach tych zostają wydzielone dwie podgrupy. Grupa pierwsza będzie pełnić funkcję konstruktorów modeli wzorów alkenów, a grupa druga będzie odgadywać nazwy zbudowanych węglowodorów – grupy rotacyjnie będą się wymieniać rolami.

3. Grupa pierwsza konstruuje modele kulkowo‑pręcikowe wybranych alkenów i przekazuje grupie drugiej. Członkowie grupy drugiej, mając zawiązane oczy, próbują zidentyfikować węglowodór oraz określić, czy należy do rodziny nasyconych, czy nienasyconych. Następnie grupy zamieniają się rolami. Nazwę każdego zbudowanego modelu grupy zapisują na kartkach samoprzylepnych. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów.

4. Po skończonej pracy uczniowie wspólnie tworzą szereg homologiczny alkenów z kartek samoprzylepnych z wcześniejszego zadania na arkuszu A3. Nauczyciel kontroluje poprawność stworzonego szeregu.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów: jak zbudowane są alkeny i jakie są zasady tworzenia ich nazw? Czym różnią się węglowodory wchodzące w skład szeregu homologicznego alkanów i alkenów? Jaki jest wzór na szereg homologiczny alkenów? Ile atomów wodoru ma nonen?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

3. Uczniowie wykonują zadanie nr 2 e‑materiału oraz dwa inne wybrane przez siebie.

Praca domowa:

1. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę wykonując pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

2. Uczniowie projektują izomery heksenu.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można zastosować podczas lekcji powtórzeniowej. Z grafiki mogą również skorzystać uczniowie nieobecni na lekcji celem uzupełnienia braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak zbudowane są alkeny i jakie są zasady tworzenia ich nazw?

• Czym różnią się węglowodory wchodzące w skład szeregu homologicznego alkanów i alkenów?

• Jaki jest wzór na szereg homologiczny alkenów?

• Ile atomów wodoru ma nonen?

2. Nauczyciel przygotowuje

• kartki samoprzylepne.