Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Inni ludzie w innych światach – człowiek w warunkach ekstremalnych u Tadeusza Borowskiego i Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Lektura obowiązkowa

34) Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;

35) Gustaw Herling‑Grudziński, Inny świat;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

poznaje problematykę oraz cechy literatury obozowej,
analizuje fragmenty opowiadań obozowych Tadeusza Borowskiego oraz Innego świata Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego, zwracając uwagę na sposób opisu obozowej rzeczywistości,
charakteryzuje różne postawy ludzi postawionych w sytuacjach ekstremalnych,
poznaje pojęcia „behawioryzm” oraz „weryzm” i wskazuje przejawy zastosowania tych technik w analizowanych utworach Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego i Tadeusza Borowskiego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów, by przeczytali informacje z bloku tekstowego oraz zapoznali się ze schematem interaktywnym zamieszczonym w lekcji Inni ludzie w innych światach – człowiek w warunkach ekstremalnych u Tadeusza Borowskiego i Gustawa Herlinga‑Grudzińskiego.
Nauczyciel przygotowuje tyle kartek, ilu jest uczniów w klasie. Będą potrzebne do metody ewaluacyjnej, czyli klasowego dziennika refleksji. Należy pamiętać w ustalonych momentach lekcji, aby poprosić uczniów o zapis przemyśleń.

Faza wprowadzająca:

Wyświetlenie na tablicy treści zawartych w sekcji „Wprowadzenie”. Wyjaśnienie przez nauczyciela tematu i celów lekcji.
Nauczyciel rozdaje kartki i objaśnia, na czym będzie polegać pisanie klasowego dziennika refleksji: Co jakiś czas będziemy przerywać lekcję, aby każdy z Was odpowiedział na pytania: Co było dla mnie ważne w ciągu ostatnich kilku, kilkunastu minut lekcji? Na co zwróciłem uwagę?
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel prosi uczniów o szybkie przypomnienie kluczowych informacji dotyczących opowiadań obozowych Borowskiego oraz Innego świata Herlinga‑Grudzińskiego. Uczniowie gromadzą informację wg klucza pytań: Kto jest narratorem? Kto jest głównym bohaterem? Kim są inni bohaterowie? Kiedy toczy się akcja? Gdzie przebiega? Co jest tematem tekstu?
Następnie prowadzący zajęcia pyta: Jak sądzicie, dlaczego teksty obu autorów będą omawiane podczas jednej lekcji?
Odpowiedź na ostatnie pytanie uczniowie zapisują na kartce z klasowego dziennika refleksji.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel poleca, by uczniowie policzyli do dwóch. Osoby z jedynkami dzielą się na 4‑osobowe zespoły, podobnie osoby, które są dwójkami. Grupy jedynek będą rozwiązywały ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” związanie z opowiadaniami Borowskiego, grupy dwójek – ćwiczenia związane z Innym światem Herlinga‑Grudzińskiego. Nauczyciel wyznacza czas na wykonanie zadań.
Prowadzący zajęcia poleca, by przedstawiciele grup zaprezentowali odpowiedzi do kolejnych ćwiczeń. Wszyscy uczniowie mogą je komentować, dopowiadać swoje propozycje. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi. Wnioski, które wyłonią się z dyskusji, uczniowie zapisują na kartce klasowego dziennika.

Faza podsumowująca:

W podsumowaniu zajęć nauczyciel odczytuje polecenie ćw. 10. Uczniowie zastanawiają się indywidualnie nad odpowiedzią, a następnie zapisują ją w punktach na kartce z dziennika.
Klasowy dziennik refleksji. Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie opinii o lekcji. Następnie zbiera od uczniów kartki. Wszystkie umieszcza na tablicy, na której zapisany został tytuł: Klasowy dziennik refleksji. Uczniowie podchodzą do tablicy i przeglądają kartki z dziennika, porównując przemyślenia różnych osób.

Praca domowa:

Praca domowa z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Andrzej Titkow, Dziennik pisany pod wulkanem, dokument o Gustawie Herlingu‑Grudzińskim, Ninateka
Aleksandra Palusińska, O opowiadaniach obozowych Tadeusza Borowskiego, „Prace Polonistyczne” 1965/21

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Schemat” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się