Dla nauczyciela
Autor: Paweł Kaniowski
Przedmiot: Filozofia
Temat: Człowiek w filozofii Kartezjusza
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
analizuje wybrane fragmenty Rozprawy o metodzie oraz Medytacji o pierwszej filozofii Kartezjusza;
objaśnia sens formuły „myślę, więc jestem”;
rozumie koncepcję ludzkiego podmiotu wynikającą z rozważań Kartezjusza;
rozpoznaje właściwości rzeczy rozciągłej i rzeczy myślącej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
quiz;
praca z tekstem;
film.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów, żeby zapoznali się z treściami zawartymi w sekcji „Przeczytaj” i przygotowali 5 pytań sprawdzających.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel loguje się na platformie i na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla stronę tytułową e‑materiału. Następnie prosi wybraną osobę o odczytanie tematu lekcji oraz celów. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.
Faza realizacyjna:
Praca z tekstem. Uczniowie zapoznają się z tekstem w zakładce „Przeczytaj” i zamieszczonymi w niej fragmentami Rozprawy o metodzie oraz Medytacji o pierwszej filozofii. Następnie próbują odpowiedzieć na pytania:
- Jak rozumiecie sentencję Kartezjusza dubito ergo cogito, cogito ergo sum? Zwróćcie uwagę na proces, dzięki któremu filozof do niej dotarł.
- Jakie jest stanowisko Kartezjusza dotyczące możliwości poznawczych człowieka i czy jego postrzeganie zdobywania wiedzy pewnej jest aktualne współcześnie?
- W jaki sposób według Kartezjusza można rozszerzać wiedzę pewną?
- Jaką rolę według filozofa odgrywa w życiu zmaganie się z własnymi słabościami i czy można to określić jako przełamywanie wątpienia?
- Dlaczego Kartezjusz używa metod geometrii, by udowodnić istnienie Boga?Dyskusja. Prowadzący prosi uczniów, żeby wyjaśnili, jak rozumieją formułę „myślę, więc jestem”, odnosząc ją do poglądów Kartezjusza na temat człowieka.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla film zamieszczony w e‑materiale. Następnie wspólnie z uczniami wykonuje polecenia nr 1 i 2:
- Jakie konsekwencje kryje w sobie uznanie przez Kartezjusza zwierząt za istoty nierozumne? Czy możemy powiązać to zagadnienie ze współczesnymi rozważaniami dotyczącymi praw zwierząt? Uzasadnij swoją odpowiedź.
- Kartezjusz utożsamiał człowieka z rzeczą myślącą. Czy bycie rozumnym niesie ze sobą odpowiedzialność np. za środowisko, w którym się żyje? Uzasadnij swoją odpowiedź.Uczniowie łączą się w pary i wykonują ćwiczenia od 1 do 7 zamieszczone w sekcji „Sprawdź się”. Następnie wskazane osoby kolejno odczytują rozwiązania.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel dzieli klasę na sześcioosobowe grupy. Każda z nich ma za zadanie przygotować 5 pytań do quizu sprawdzającego wiedzę na temat Kartezjusza i jego filozofii. Do tego celu uczniowie wykorzystują pytania, które przygotowali przed lekcją – wybierają spośród nich 5, ich zdaniem, najlepszych. Quiz może np. przybrać formułę teleturnieju „Jeden z dziesięciu”. Po upływie czasu na przygotowanie quizu wszystkie pytania są przekazywane nauczycielowi. Ten wybiera prowadzącego teleturniej oraz po 2 osoby z każdej grupy, które będą ekspertami rozstrzygającymi poprawność odpowiedzi. Pozostali uczniowie wcielają się w role uczestników zabawy odpowiadających na pytania.
Na koniec zajęć nauczyciel pyta uczniów: Czego nowego dowiedzieliście się z dzisiejszej lekcji na temat filozofii Kartezjusza?, Co was szczególnie zaskoczyło w poglądach myśliciela?
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 8 zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.
Materiały pomocnicze:
Drozdowicz Z., Kartezjański racjonalizm: zrozumieć Kartezjusza , Poznań 2014.
Tomaszewska A., Kartezjusza koncepcja natury ludzkiej. Uwagi o „Medytacji czwartej” , w: Natura ludzka w filozofii nowożytnej i współczesnej, red. J. Miklaszewska, P. Spryszak, Kraków 2010, s. 109–124.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Film edukacyjny” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.