Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak przebiega addycja nukleofilowa w aldehydach i ketonach?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XV. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń:

5) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów.

Zakres rozszerzony

XV. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń:

4) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, na czym polega reakcja addycji nukleofilowej;

• wymienia przykładowe czynniki nukleofilowe;

• przedstawia ogólny przebieg reakcji addycji nukleofilowej w aldehydach i ketonach;

• pisze przebieg reakcji addycji nukleofilowej w aldehydach i ketonach dla wybranych nukleofili.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• film samouczek;

• JIGSAW;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica multimedialna/tablica, kreda/marker

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Co łączy ze sobą dwie grupy – aldehydy i ketony?

2. Rozpoznanie wiedzy wstępnej. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Na czym polega reakcja addycji nukleofilowej w aldehydach i ketonach i co jest jej produktem?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Multimedium bazowe. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek, który przedstawia informację na temat przebiegu addycji w aldehydach i ketonach. Uczniowie układają pytania do treści filmu. Po projekcji filmu, zadają sobie nawzajem pytania i udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi kolegów. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie na forum klasy.

2. JIGSAW. Nauczyciel wyjaśnia, że uczniowie będą pracowali metodą układanki. Prosi uczniów aby odliczyli do 5‑ciu, zapamiętując numer. Uczniowie tworzą pięć grup o tych samych numerach. Nauczyciel rozdaje arkusze papieru A4/A3, mazaki. Odpowiednio do swojego numeru uczniowie zapoznają się z jednym z pięciu zagadnień i wspólnie go opracowują korzystając z dostępnych źródeł (m.in. e‑materiału). Nauczyciel wyznacza czas na wykonanie tego zadania. Zagadnienia do opracowania:

• grupa I – przebieg reakcji addycji cząsteczki wody w aldehydach i ketonach;

• grupa II – przebieg reakcji addycji karboanionu w aldehydach i ketonach;

• grupa III – przebieg reakcji addycji jonu wodorkowego w aldehydach i ketonach  oraz przebieg reakcji addycji cyjanowodoru w aldehydach i ketonach;

• grupa IV – przebieg reakcji addycji alkoholi w aldehydach i ketonach;

• grupa V – przebieg reakcji addycji amin w aldehydach i ketonach.

3. Następnie uczniowie tworzą grupy pięcioosobowe, w której znajduje się tylko jeden uczeń o danym numerze. Członkowie grupy wyjaśniają sobie nawzajem zagadnienia, które opracowali w swoich pierwotnych grupach. Uczący uczniowie przekazują wiedzę pozostałym, aż do wyczerpania materiału. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej. Nauczyciel wyznacza czas na wykonanie zadania, monitoruje, czy uczniowie wyjaśniają sobie wzajemnie zagadnienia. Po upływie wyznaczonego czasu, pyta uczniów, jak rozumieją poszczególne zagadnienia.

4. Uczniowie z tymi samymi numerami wracają do swoich pierwotnych grup, konfrontują zdobytą wiedzę, uzupełniają, sprawdzają, czy wszyscy nauczyli się wszystkiego. Zadaniem każdej grupy jest wyciągnięcie wniosków z przebiegu reakcji addycji w aldehydach i ketonach dla wybranych czynników nukleofilowych. Uczniowie zapisują notatkę z przeprowadzonych rozważań. Nauczyciel wyznacza czas realizacji zadania i monitoruje jego przebieg.

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może zostać wykorzystany podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.

2. Nauczyciel przygotowuje arkusze papieru A3/A4, mazaki.