Autor: Anna Juwan

Temat: Metody klasyfikacji organizmów i jednostki systematyczne

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Dowiesz się, kto wprowadził zasadę binominalnego nazewnictwa gatunków.

• Poznasz podział systematyczny organizmów.

• Przeanalizujesz trzy metody badawcze w systematyce organizmów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• ćwiczenia interaktywne;

• odwrócona klasa;

• analiza grafiki interaktywnej;

• mapa myśli;

• praca z audiobookiem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• 8 arkuszy papieru A2, flamastry.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Metody klasyfikacji organizmów i jednostki systematyczne”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Audiobook”, tak aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

2. Chętny uczeń przygotowuje na zajęcia krótką prezentację na temat historii klasyfikacji organizmów, korzystając z e‑materiału oraz innych źródeł, np. dostępnych w internecie.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy lub za pomocą rzutnika zawartość sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie wspólnie z nauczycielem omawiają cele lekcji i określają kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel zadaje pytania:
   – Kto wprowadził zasadę binominalnego nazewnictwa gatunków?
   – Jakie trzy zasadnicze metody badawcze funkcjonują we współczesnej systematyce organizmów?
   – Jakie wyróżnia się jednostki systematyczne?
   Uzupełnia wypowiedzi uczniów, koryguje ewentualne błędy.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacja. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji ucznia, który zgłosił się do jej przygotowania. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującemu oraz uzupełniają informacje.

2. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i prosi ich, by na podstawie e‑materiału opracowali mapę myśli dotyczącą przydzielonych zagadnień:
   – grupa I i II – współczesna systematyka organizmów;
   – grupa III i IV – jednostki systematyczne i nazewnictwo biologiczne.
   Grupy otrzymują po dwa arkusze papieru A2 i na jednym z nich sporządzają mapę myśli. Następnie wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali otrzymane zagadnienia. Eksperci zamieniają się grupami (I z III, II z IV) i przekazują zdobytą wiedzę. Uczniowie z drugiej grupy robią na drugim arkuszu notatki w formie mapy myśli, porządkując informacje przekazywane przez eksperta. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup. Grupy prezentują wyniki swojej pracy, nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy.

3. Praca z multimedium („Audiobook”). Jeśli to konieczne, nauczyciel odtwarza multimedium, z którym uczniowie mieli się zapoznać w ramach przygotowania do zajęć. Następnie uczniowie odczytują polecenie nr 1: „Wyjaśnij, dlaczego biologowie od najdawniejszych czasów próbują określić precyzyjne narzędzia klasyfikacji organizmów”. Wybrany uczeń rozpoczyna wstępną dyskusję, przedstawiając i uzasadniając swoje stanowisko.

4. Uczniowie w parach analizują treść polecenia nr 2 („Wyjaśnij, dlaczego systematyka ulega nieustannym zmianom. Zwróć uwagę na rozwój nauk biologicznych”), dyskutują, a następnie zapisują wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

5. Praca z drugim multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel czyta treść polecenia nr 1 (w którym należy określić, czy opisane grupy są sztuczne czy naturalne) i prosi uczniów, aby w parach przygotowali rozwiązanie na podstawie materiału, który zaraz zostanie wyświetlony na tablicy.

6. Nauczyciel czyta kolejne polecenie – nr 2 („Wyjaśnij, które grupy spośród tych przedstawionych na grafice interaktywnej uważa się współcześnie za nieprawidłowe i eliminuje z obecnych systemów klasyfikacji”) – i prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udziela też uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Ochotnicy definiują pojęcia: nomenklatura binominalna, filogeneza, takson, gromada, typ, grupy holofiletyczne, grupy monofiletyczne.

2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Stwórz tabelę przedstawiającą wszystkie taksony trzech gatunków zwierząt i trzech gatunków roślin (niewymienionych w e‑materiale), uwzględniając nazwy łacińskie.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Audiobook” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.