Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Sz. Małecki, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak otrzymać tlen z powietrza?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

9) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać w laboratorium: tlen (np. reakcja rozkładu ${\text{H}}_2{\text{O}}_2$ lub ${\text{KMnO}}_4$), chlor (np. reakcja HCl z ${\text{MnO}}_2$ lub z ${\text{KMnO}}_4$); pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• analizuje proces skraplania tlenu wykorzystywany przez Wróblewskiego i Olszewskiego;

• przedstawia właściwości fizykochemiczne ciekłego tlenu;

• przewiduje, czy tlen skropli się w określonych warunkach.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• okienko informacyjne;

• wirtualne laboratorium;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału. Następnie zadaje uczniom pytanie: „Czy zastanawialiście się kiedyś, co wykorzystuje się do produkcji paliwa rakietowego? Czy znacie inne zastosowania ciekłego tlenu”?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: W jaki sposób można otrzymać tlen z powietrza?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują i zbierają w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”, dotyczącymi właściwości tlenu gazowego i ciekłego. Po wyznaczonym czasie, nauczyciel inicjuje pogadankę dotyczącą porównania właściwości tlenu w obu stanach skupienia (podobieństwa i różnice). Zwraca uwagę na niebezpieczeństwa związane z użytkowaniem ciekłego tlenu.

2. Wirtualne laboratorium. Uczniowie w parach przeprowadzają wirtualnie doświadczenie, a następnie wykonują polecenia zawarte w medium.

3. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy zadaniowe, rozdaje arkusze A3, mazaki. Każda grupa opracowuje w oparciu o dostępne źródła informacji, w tym e‑materiał, inną metodę skraplania tlenu z powietrza:

• grupa I – metodę Wróblewskiego i Olszewskiego;

• grupa II – metodę przemysłową;

• grupa III – skraplanie z zastosowaniem ciekłego azotu.
  Zwracają uwagę również na wady i zalety każdej z metod. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po wyznaczonym czasie, liderzy grup prezentują na forum klasy efekty pracy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Powrót do fazy wstępnej i dokonanie analizy wcześniejszych wypowiedzi uczniów.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. Kartkę w zeszycie uczniowie dzielą na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim okienku podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie okienko wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o dokończenie ćwiczeń, zawartych w e‑materiale w części „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

WL‑S może być wykorzystane w trakcie lekcji oraz jako pomoc przy odrabianiu zadania domowego. Uczniowie nieobecni na lekcji może to narzędzie wykorzystać do samokształcenia.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje arkusze A3, mazaki, sklerotki. 2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie są podobieństwa i różnice we właściwościach tlenu gazowego i skroplonego?

• Na czym polega metoda Z. Wróblewskiego i K. Olszewskiego otrzymywania tlenu skroplonego?

• Jakie są zalety i wady metody przemysłowej służącej do otrzymywania tlenu skroplonego?