Dla nauczyciela
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Cechy przemysłu Polski w okresie gospodarki socjalistycznej.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa III
PODSTAWA PROGRAMOWA
Zakres podstawowy: XV. Społeczeństwo i gospodarka Polski: rozmieszczenie ludności i struktura demograficzna, saldo migracji, struktura zatrudnienia i bezrobocie, urbanizacja i sieć osadnicza, warunki rozwoju rolnictwa, restrukturyzacja przemysłu, sieć transportowa, atrakcyjność turystyczna.
Uczeń: 10) podaje przyczyny przemian strukturalnych w przemyśle Polski po 1989 r. i ocenia ich skutki.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
omawia główne cechy polskiego przemysłu w okresie socjalizmu,
charakteryzuje podstawowe gałęzie przemysłu, w które inwestowało państwo,
zna przykłady inwestycji z lat 1945‑1989.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, metody operatywne (praca z mapą, praca z tekstem e‑materiału, grafiką interaktywną, krzyżówka), mapa mentalna
Formy zajęć: praca indywidualna, praca grupowa, praca zbiorowa
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, atlas, mapa polityczna Europy, mapa fizyczna Polski, krzyżówka
Materiały pomocnicze
Geografia ekonomiczna Polski, praca zbiorowa pod red. St. Berezowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1978.
Karta pracy (krzyżówka).
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć.
Pogadanka: Dlaczego kraje Europy zachodniej mają lepiej rozwiniętą gospodarkę? Co w głównym stopniu spowodowało te różnice?
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy 4‑osobowe, rozdaje im po kilka kolorowych, samoprzylepnych karteczek.
Nauczyciel prosi uczniów, aby na podstawie części Przeczytaj e‑materiału, uczniowie wypisali na karteczkach najważniejsze cechy wprowadzonej po II wojnie światowej gospodarki socjalistycznej w Polsce.
Uczniowie analizują tekst, dyskutują między sobą, wybierają i zapisują na karteczkach te cechy, które uważają za najważniejsze i najbardziej charakterystyczne.
Po upływie określonego przez nauczyciela czasu uczniowie przyklejają swoje karteczki na tablicy.
Pod kierunkiem nauczyciela dokonują selekcji, wybierają powtarzające się cechy i grupują je.
Nauczyciel zadaje pytanie: dlaczego uczniowie wybrali te cechy (nauczyciel zaczyna od cech najczęściej się powtarzających) – dyskusja na forum klasy (można sięgnąć do wiedzy historycznej uczniów lub ich zainteresowań).
W trakcie dyskusji nauczyciel zadaje pytania: dlaczego gospodarka socjalistyczna charakteryzowała się gigantomanią?; dlaczego nastawiona była na rozwój przemysłu?; jakie gałęzie przemysłu głównie rozwijano?
Nauczyciel tak kieruje dyskusją, aby pojawiły się w niej terminy: nacjonalizacja, bezrobocie ukryte, gospodarka centralnie planowana, energochłonność gospodarki i jej materiałochłonność (mogą się pojawić na kartkach uczniów, jeżeli nie, to należy na nie zwrócić uwagę).
Następnie uczniowie podają przykłady największych zakładów przemysłowych, które powstały w okresie 1945‑1989.
Uczniowie wyszukują w atlasie, a następnie wskazują na mapie Polski miasta, w których te zakłady zostały zlokalizowane, przynajmniej dla kilku warto omówić czynniki ich lokalizacji.
Nawiązanie do powstania RWPG – nauczyciel prosi, aby uczniowie rozwiązali krótką krzyżówkę (karta pracy), której hasłem jest „RWPG”.
W grupach uczniowie ustalają, co to za organizacja, jakie miała cele, które kraje do niej należały.
Wskazana grupa referuje ustalenia, inni uczniowie mogą uzupełniać (jeżeli jest taka potrzeba).
Uczniowie wskazują na mapie politycznej Europy kraje, które należały do RWPG. Tu warto podkreślić, że były one naszymi głównymi partnerami handlowymi .
Nauczyciel łączy po dwie dotychczasowe grupy – tworzy 3‑4 grupy.
Uczniowie w grupach zapoznają się z grafiką interaktywną w e‑materiale – ich zadaniem jest ocena poznanej gospodarki socjalistycznej, wypisanie na kartce papieru jej zalet i wad (mała mapa mentalna).
Uczniowie referują efekty pracy – zalety i wady tej gospodarki mogą zapisać w zeszycie w formie notatki z lekcji.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów i ich zaangażowanie.
Następnie nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie indywidualnie (lub w parach) wykonują wskazane ćwiczenia z e‑materiału (jeżeli nie zdążą, nauczyciel może zadać wybrane ćwiczenia jako pracę domową).
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było łatwe, trudne, ciekawe, jakie są możliwości zastosowania zdobytej wiedzy.
Praca domowa
Korzystając z ćwiczenia 8 (e‑materiał), uzasadnij, że wielkie zakłady powstałe w czasie PRL‑u bardzo przyczyniły się do zanieczyszczenia/zniszczenia środowiska przyrodniczego w danym regionie Polski.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafikę interaktywną można wykorzystać do omówienia rozmieszczenia okręgów przemysłowych/koncentracji przemysłu (zakres rozszerzony XI. 2) oraz przy omawianiu zmian społecznych i gospodarczych w Europie po 1989 r. (zakres rozszerzony XX.2).