Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: XX‑wieczny wędrowiec Leopold Bloom z Ulissesa Jamesa Joyce'a

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.
5. Znajomość wybranych utworów z literatury polskiej i światowej oraz umiejętność mówienia o nich z wykorzystaniem potrzebnej terminologii.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
7) wzbogaca swoją wypowiedź pozajęzykowymi środkami komunikacji;
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • pozna główne wątki, powieści Jamesa Joyce'a;

  • omówi powiązania między Ulissesem a Odyseją;

  • wyjaśni, jakie toposy kulturowe reprezentuje postać Leopolda Blooma.

  • przygotuje scenariusz dotyczący postaci Blooma.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • scenariusz.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie w wyznaczonym wcześniej terminie zapoznają się z lekturą Ulissesa Jamesa Joyce'a. Nauczyciel informuje, że powieść Jamesa Joyce'a ukazała się w 1922 roku w atmosferze skandalu. Dzisiaj Ulisses jest uważany za jedną z najważniejszych powieści w historii literatury. W Polsce ukazało się nowe polskie tłumaczenie Macieja Świerkockiego.
    Jeżeli uczniowie będą mieli taką możliwość, mogą zapoznać się z tekstem w nowym tłumaczeniu.
    Autor nowego tłumaczenia uwspółcześnił bowiem klasykę literatury i dostosował język do naszych czasów. Dzięki temu łatwiej będzie dotrzeć do młodszych pokoleń, które nigdy nie miały styczności z tym dziełem.

  2. Chętne osoby przygotowują informacje na temat tego, kim był Ulisses (Odyseusz, Grek, bohater Odysei Homera, mądry i sprytny). Ulissesa poznajemy także w Odprawie posłów greckich – przybywa do Troi jako jeden z  posłów przestrzegających przez zatrzymaniem Heleny. Mowa Ulissesa skierowana do Troi i Trojańczyków pozostaje jednym z najbardziej znanych fragmentów Odprawy posłów greckich.

Faza wprowadzająca:

  1. Uczniowie zapoznają się ze wszystkimi sekcjami lekcji: „Wprowadzenie”, „Przeczytaj” (indywidualnie), „Film”, „Audiobook” (nauczyciel odtwarza głośno w klasie).

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie pracują w kilkuosobowych zespołach. Po zapoznaniu się ze wszystkimi informacjami w lekcji, mając również za sobą lekturę Ulissesa uczestnicy zajęć zajmują się pokazaniem tożsamości Blooma, który walczy z urojeniami, kościołem, polityką i obyczajowym tabu, aby dotrzeć do swego „ja”. Tworzą scenariusz spektaklu ukazujący dzień z życia głównego bohatera (lub Leopolda Blooma i jego syna Stefana Dedalusa).
    Scenariusz powinien zawierać:
    - nagłówek (np. scena 1.).
    - trzy parametry opisu:
    ogólny (np.: PLENER albo WNĘTRZE),
    szczegółowy, który precyzuje rodzaj lokalizacji czy wnętrza (np. POKÓJ),
    pora dnia, w jakiej rozgrywa się dana scena – jest to ważna wskazówka dla reżysera i operatora.
    - didaskalia, czyli opis miejsca akcji oraz tego, co się w nim dzieje,
    - dialogi (lub monologi) postaci.

Faza podsumowująca:

  1. Zespoły przystępują do prezentacji efektów pracy. Grupy kolejno przedstawiają swoje scenariusze. Należy narzucić limit czasowy dla pojedynczej prezentacji tak, by każdy zespół miał okazję zaprezentować swój scenariusz. Po zakończonej prezentacji każdej grupy wybrana lub chętna osoba wskazuje mocne i słabe strony wystąpienia.

Praca domowa:

  1. Uczniowie nagrywają w zespołach krótkie filmy na podstawie przygotowanych przez grupę scenariuszy.

Materiały pomocnicze:

  • https://zeszytyliterackie.pl/italo-svevo-ulisses-urodzil-sie-w-triescie/

  • https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/2671525,Ulisses-Arcydzielo-ktorym-James-Joyce-obrazil-pol-swiata

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Audiobook