Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Męcik, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Dlaczego niektóre izotopy emitują promieniowanie?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

I. Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń:

4) oblicza zmianę masy promieniotwórczego nuklidu w określonym czasie, znając jego okres półtrwania; pisze równania naturalnych przemian promieniotwórczych (αalfa, βbeta¯) oraz sztucznych reakcji jądrowych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wskazuje pierwiastki promieniotwórcze;

• uzasadnia, dlaczego niektóre izotopy emitują promieniowanie;

• na podstawie wykresu zależności liczby neutronów od liczby atomowej wnioskuje, które izotopy są promieniotwórcze, a które nie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika okienko informacyjne;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• słuchawki;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Dlaczego niektóre izotopy emitują promieniowanie? Czy wszystkie izotopy są promieniotwórcze? Potrafisz je wskazać?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy potocznej uczniów. Burza mózgów dotycząca promieniotwórczości oraz izotopów promieniotwórczych. Nauczyciel zapisuje pojęcia na tablicy i rozdaje uczniom karteczki samoprzylepne. Każdy z uczniów zapisuje na karteczce to, co kojarzy mu się z tym pojęciem i przykleja pod danym hasłem na tablicy. Nauczyciel na głos analizuje wypowiedzi uczniów. Na koniec zajęć uczniowie będą mogli porównać swoją wyjściową wiedzę z wiedzą po zajęciach, rozrysowując wspólną mapę myśli.

Faza realizacyjna:

1. Samodzielna analiza materiału źródłowego w e‑materiale „Dlaczego niektóre izotopy emitują promieniowanie”. Uczniowie zwracają uwagę na to, jak odróżnić izotop trwały od nietrwałego.

2. Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. Uczniowie z dostępnego e‑materiału wybierają ciekawe lub trudne do zapamiętania dla nich pojęcie. W tym celu kartkę papieru w zeszycie uczniowie dzielą na 4 części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim okienku podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie okienko wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostanie może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

3. Nauczyciel inicjuje dyskusję dotyczącą powodów emitowania promieniowania przez niektóre izotopy. Podopieczni dyskutują w nawiązaniu do tematu.

4. Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy zadaniowe (praca w parach) i informuje, że zadaniem będzie rozwiązanie zadań z e- materiału. Nauczyciel przydziela grupom zadania:

• grupa I – zadanie nr 4;

• grupa II – zadanie nr 7. Na wykonanie zadania uczniowie mają czas ok. 6 minut. Po minionym czasie chętni lub wskazani uczniowie prezentują swoje wyniki na forum klasy. Pozostali uczniowie dyskutują nad zaproponowaną odpowiedzią, zwracając uwagę na to, co jest nieprecyzyjne lub niezrozumiałe w wypracowanych przez uczniów wyjaśnieniach. Nauczyciel czuwa nad poprawnością rozwiązywanych zadań i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

5. Powrót do fazy wstępnej. Uczniowie wspólnie rozrysowują mapę pojęć na tablicy oraz zapisują w zeszytach - w oparciu o wiedzę wyjściową i nabytą na lekcji.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”. Nauczyciel monitoruje pracę ucznia i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając pytania: Jak rozumiesz pojęcie promieniotwórczości? Czy potrafisz określić, które izotopy są promieniotwórcze? Dlaczego niektóre izotopy emitują promieniowanie, a inne nie?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie mogą zgromadzić w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie krótkich notatek na temat zastosowania izotopów promieniotwórczych w życiu codziennym. Dodatkowo, uczniowie w domu samodzielnie odsłuchują audiobook w ramach samokształcenia.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Audiobook może zostać wykorzystany przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć lub sprawdzianu wiedzy.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak rozumiesz pojęcie promieniotwórczości?

• Czy potrafisz określić, które izotopy są promieniotwórcze?

• Dlaczego niektóre izotopy emitują promieniowanie, a inne nie?

2. Nauczyciel przygotowuje karteczki samoprzylepne.