Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Alotropia siarki
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:
9) wyjaśnia pojęcie alotropii pierwiastków; na podstawie znajomości budowy diamentu, grafitu, grafenu i fullerenów tłumaczy ich właściwości i zastosowania.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia pojęcie alotropii, katenacji, diagramu fazowego;
wymienia odmiany alotropowe siarki;
rozróżnia właściwości odmian alotropowych siarki;
analizuje podobieństwa i różnice odmian alotropowych siarki;
analizuje diagram fazowy siarki.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
technika zdań podsumowujących;
dyskusja dydaktyczna;
burza mózgów;
ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródłowego;
eksperyment chemiczny.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;
słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel w oparciu o wprowadzenie do e‑materiału wzbudza ciekawość uczniów i tym samym rozpoczyna dyskusję. np.: Czy siarka posiada odmiany alotropowe? Jakim płomieniem spala się siarka?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół odmian alotropowych siarki.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji.
Faza realizacyjna:
Uczniowie wspólnie przypominają sobie położenie siarki w układzie okresowym, budowę atomu oraz jej właściwości.
Uczniowie analizują dostępne źródła informacji oraz treści zawarte w e‑materiale, dotyczące odmian alotropowych siarki. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat właściwości fizycznych i chemicznych odmian alotropowych siarki.
Uczniowie w parach proszeni są o wyjaśnienie pojęć: katenacji, diagramu fazowego. Chętne lub wskazane osoby omawiają całość na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną tych wypowiedzi i wyjaśnia ewentualnie niezrozumiałe kwestie.
Eksperyment chemiczny – „Badanie palności siarki” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiałach pomocniczych (doświadczenie nr 1). Nauczyciel wyznacza ucznia do roli asystenta przeprowadzającego eksperyment pod dygestorium, wskazuje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytania badawcze i hipotezy, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, a wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy. Chętne osoby prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie siarki plastycznej” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiałach pomocniczych (doświadczenie 2). Nauczyciel wyznacza ucznia do roli asystenta przeprowadzającego eksperyment, wskazuje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie stawiają pytania badawcze i hipotezy, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Chętne osoby prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Jako podsumowanie nowych treści nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów po przeprowadzonej lekcji, zadając pytania:
Jakie są odmiany alotropowe siarki?
Jakim płomieniem spala się siarka?
W jaki sposób można otrzymać siarkę plastyczną?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałam/łem sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Film edukacyjny może być wykorzystany przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jakie są odmiany alotropowe siarki?
Jakim płomieniem spala się siarka?
W jaki sposób można otrzymać siarkę plastyczną?
Doświadczenie nr 1:
Szkło i sprzęt laboratoryjny: palnik, zapalniczka/zapałki, łyżeczka do spalań.
Odczynniki chemiczne: siarka.
Instrukcja wykonania:
Doświadczenie przeprowadź w dygestorium.
Umieść na łyżeczce do spalań pył siarkowy i zapal go w płomieniu palnika.
Obserwuj zmiany.
Doświadczenie nr 2
Szkło i sprzęt laboratoryjny: statyw z łącznikiem i łapą, zlewka, palnik spirytusowy, szalka Petriego, probówka, dwie pęsety, łopatka stalowa i łapa do probówek.
Odczynniki chemiczne: siarka krystaliczna, woda.
Instrukcja wykonania:
Do probówki wsyp około 3 g siarki.
Probówkę umieść w łapie statywu.
Ogrzewaj probówkę w płomieniu palnika.
Gdy siarka zacznie wrzeć odstaw palnik.
Wyjmij probówkę z łapy statywu i wlej jej zawartość do zlewki z zimną wodą.
Zlej wodę ze zlewki z siarką do drugiej zlewki.
Zastygniętą siarkę wyjmij pęsetą i umieść ją na szlace Petriego, a następnie spróbuj ją rozciągać i zgniatać w dłoniach.
Obserwuj zmiany.
Karty charakterystyk substancji.
Karta pracy ucznia: