Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Procesy endogeniczne. Zagadnienia z geologii historycznej – powtórzenie
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.
Uczeń:
1) rozumie zasady ustalania wieku względnego i bezwzględnego skał oraz wydarzeń geologicznych;
2) charakteryzuje najważniejsze wydarzenia geologiczne i przyrodnicze w dziejach Ziemi (fałdowania, transgresje i regresje morskie, zlodowacenia, rozwój świata organicznego i jego wymieranie) oraz odtwarza je na podstawie analizy profilu geologicznego;
8) dostrzega prawidłowości w rozmieszczeniu zjawisk i procesów geologicznych na Ziemi, wykorzystując technologie geoinformacyjne;
9) wyjaśnia wpływ procesów geologicznych na powstanie głównych struktur tektonicznych i ukształtowanie powierzchni Ziemi na wybranych przykładach.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia zakres badań geologii historycznej i nauk z nią powiązanych,
charakteryzuje główne zasady geologiczne,
rozróżnia pojęcia wieku względnego i bezwzględnego skał,
wymienia i opisuje główne metody określania wieku skał,
dokonuje podziału dziejów Ziemi,
charakteryzuje dzieje Ziemi pod względem geologii, klimatu i świata żywego,
podaje przykłady źródeł wiedzy na temat przeszłości geologicznej danego obszaru,
analizuje i interpretuje przekrój geologiczny.
Strategie nauczania: odwrócona klasa
Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, prezentacja
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca w parach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu)
Materiały pomocnicze
Czubla P., Mizerski W., Świerczewska‑Gładysz E., Przewodnik do ćwiczeń z geologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
Dzik J., Dzieje życia na Ziemi. Wprowadzenie do paleobiologii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
Mizerski W., Geologia historyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.
PRZEBIEG LEKCJI
Kilka lekcji wcześniej nauczyciel dzieli uczniów na grupy i prosi o przygotowanie prezentacji multimedialnych na temat wybranego okresu geologicznego (lub ery geologicznej; w zależności od liczby i liczebności grup). Uczniowie ustalają z nauczycielem: zakres tematyczny prezentacji (w zależności od ich preferencji, zainteresowań), szacunkowy czas jej trwania i źródła informacji – nauczyciel proponuje zapoznać się z e‑materiałem powtórzeniowym, innymi e‑materiałami opisującymi szczegółowo dane zagadnienia oraz literaturą (m.in. wskazaną wyżej) – polecenie 1 do materiałów multimedialnych.
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie stanu klasy).
Sprawdzenie zadania domowego.
Dialog z uczniami mający na celu podsumowanie ostatniej lekcji.
Przedstawienie celów lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel inicjuje dyskusję klasową na temat pojęcia i zakresu badań geologii historycznej, zasad geologicznych i podziału dziejów Ziemi. W tym celu wyświetla na ekranie odpowiednie fragmenty e‑materiału.
Następnie uczniowie, pracując w parach, układają quiz (np. w formie interaktywnej) dotyczący wybranych metod badania wieku względnego i bezwzględnego skał. Pracują, wykorzystując zdobytą już wiedzę, e‑materiał i inne źródła informacji geograficznej. Po zakończonej pracy wybrane pary uczniów prezentują na ekranie przygotowany quiz, a pozostali uczniowie go rozwiązują. Nad przebiegiem pracy czuwa nauczyciel.
Następnie uczniowie przedstawiają swoje prezentacje. Uczniowie dokonują podziału dziejów Ziemi, charakteryzują je pod względem geologii, klimatu i świata żywego, podają przykłady źródeł wiedzy na temat przeszlości geologicznej danego obszaru. Po każdym wystąpieniu następuje klasowa dyskusja. Uczniowie dyskutują także nad poleceniem 2 do materiałów multimedialnych. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie, posiłkując się wyświetlonym na ekranie fragmentem bloku „Przeczytaj” lub grafiką interaktywną.
Nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat innych, wybranych zagadnień, które nie zostały omówione podczas prezentacji, a które są zawarte w e‑materiale.
Uczniowie rozwiązują ćwiczenia interaktywne (np. 2 i 3 zawarte w sekcji „Gra edukacyjna” – analiza i interpretacja przekroju geologicznego) i grają w grę edukacyjną. Nad przebiegiem tej części lekcji czuwa nauczyciel, który wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.
Faza podsumowująca
Uczniowie układają po trzy pytania podsumowujące dla kolegi/koleżanki. Pytania i odpowiedzi następują na zmianę w parach.
Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów (również tych, którzy najlepiej rozwiązali quizy), ocenia pracę w grupach, prezentacje multimedialne i przypomina cele zajęć.
Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.
Praca domowa
Wykonanie wybranego polecenia z części „Przeczytaj”.
Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Grafika interaktywna i gra edukacyjna mogą posłużyć w fazie realizacyjnej oraz podsumowującej, a także po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości) i przed lekcją (strategia odwróconej klasy). Mogą znaleźć zastosowanie na zajęciach poświęconych związkom budowy wnętrza Ziemi z ruchem płyt litosfery (zakres podstawowy: V. 1) oraz dotyczących przebiegu głównych procesów wewnętrznych prowadzących do urozmaicenia powierzchni Ziemi (zakres podstawowy: V. 2). Mogą zostać wykorzystane na innych lekcjach z zakresu dynamiki procesów geologicznych i geomorfologicznych (zakres rozszerzony: V. 1, V. 2, V. 9, V. 10).