Autor: Joanna Oparek

Temat: Cechy Edypa jako bohatera tragicznego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• dokona analizy wybranych fragmentów Króla Edypa, by wykazać, że tytułowa postać to bohater tragiczny;

• scharakteryzuje Edypa jako bohatera obarczonego winą tragiczną (hamatria);

• dostrzeże w losach Edypa obecność ironii tragicznej;

• wyjaśni, co pozwala nazwać Edypa postacią o szlachetnym charakterze.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• plakat.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat pojęcia winy i jej związku z pojęciem wolności. Stawia pytania, w jakim stopniu liczą się intencje, świadomość, że konkretne działanie jest złe. Zachęca uczniów do przemyślenia, jakie czynniki wewnętrzne mogą wpływać na decyzje człowieka, który podejmuje działania wbrew normom społecznym lub prawu (emocje, wola, zdolności poznawcze) i w jakim stopniu zależą one od osobowości człowieka. Następnie nauczyciel omawia pojęcie winy tragicznej – jej związek z pojęciem fatum – i stawia pytanie o cechy bohatera tragicznego – jego charakter i właściwości myślenia.

2. Nauczyciel proponuje uczniom stworzenie schematu zależności (np. w formie plakatu) prezentującego różnicę między winą a winą tragiczną – w odniesieniu do woli, emocji, procesów poznawczych i decyzyjnych oraz cech osobowych podmiotu.

3. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do dyskusji i wniosków zapisanych w schemacie zależności. Wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

2. Nauczyciel prosi uczniów o zweryfikowanie schematu zależności – sprawdzenie, czy pojęcie winy tragicznej zostało powiązane z takimi cechami bohatera, jak arogancja, gwałtowność, brak hamulców wynikających z respektowania praw innych (pojęcie hybris) wskazanymi w materiale (stanowi to przejście do polecenia 1 z sekcji „Mapa myśli”).

3. Uczniowie przechodzą do sekcji „Mapa myśli” i zapoznają się ze schematem, następnie indywidualnie wykonują polecenie 1 – opisują związek między hamartią a hybris. Nauczyciel prosi jedną osobę o zaprezentowanie pisemnej odpowiedzi i komentuje ją. Następnie uczniowie wykonują polecenie 2 – przygotowują wystąpienie na temat: Czy Edyp spełnia warunki bohatera tragicznego wskazane przez Arystotelesa? Dwie wybrane osoby prezentują na forum swoje wystąpienia, inni uczniowie uzupełniają, a nauczyciel komentuje.

4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i zapoznają się z fragmentami tragedii Król Edyp. Nauczyciel może zaproponować uczniom głośne odczytanie wybranych fragmentów, z podziałem na role. Uczniowie wykonują w parch ćwiczenia 1, 2, 4, 5 i 6. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia. Ćwiczenie 3 może przybrać formę dyskusji. Ćwiczenie 7 uczniowie mogą wykonać wspólnie. Zapisują na tablicy wybrane cechy Edypa, co stanowi już przejście do podsumowania zajęć. Ćwiczenie 8 (plan wystąpienia) może zostać uzupełnione o wystąpienie na forum chętnego ucznia.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów o określenie cech Edypa, które powodują, że odbiorcy utworu odczuwają w stosunku do niego litość. Po wypowiedziach chętnych osób nauczyciel pyta, co powoduje, że los Edypa budzi trwogę. Uzupełnia i komentuje odpowiedzi uczniów.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Uzasadnij, że przedmiotem tragedii Sofoklesa Król Edyp jest odkrywanie prawdy. Napisz tekst liczący co najmniej 150 słów. Wykorzystaj stosowne cytaty.

2. Podaj przykłady bohaterów tragicznych innych utworów antyku i porównaj ich cechy z postacią Edypa.

Materiały pomocnicze:

• Arystoteles, Poetyka, tłum. H. Podbielski, Wrocław 1989.

• Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, t. 5, tłum. E. I. Zieliński, Lublin 2004.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może skorzystać z multimedium w fazie podsumowującej lekcji.