Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Zasady posługiwania się mapą topograficzną w terenie
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
Zakres rozszerzony: I. Metody badań geograficznych i technologie geoinformacyjne: wywiady, badania ankietowe, analiza źródeł kartograficznych, wykorzystanie technologii informacyjno‑komunikacyjnych i geoinformacyjnych do pozyskania, tworzenia zbiorów, analizy i prezentacji danych przestrzennych.
Uczeń:
posługuje się mapą topograficzną w terenie.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
określa własną pozycję na mapie,
porównuje informacje zawarte na mapie i w terenie,
omawia zasady praktycznego wykorzystania mapy topograficznej w terenie.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa, operacyjna
Metody nauczania: pogadanka, burza mózgów, dyskusja, obserwacja pośrednia, metody operatywne (praca z filmem edukacyjnym i tekstem e‑materiału)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, kartki papieru, kolorowe karteczki samoprzylepne, pisaki, dodatkowo wskazane są: kompasy, mapy topograficzne (najlepiej okolic szkoły)
Materiały pomocnicze:
W. Grygorenko, Redakcja i opracowanie map ogólnogeograficznych, PPWK, Warszawa 1970.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – pogadanka na temat zastosowania (przydatności) map w życiu człowieka.
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Burza mózgów – uczniowie zapisują na karteczkach odpowiedzi na pytanie: Jakie umiejętności i wiedza są wymagane przy posługiwaniu się mapą w terenie? (w razie trudności nauczyciel naprowadza uczniów).
Uczniowie przyklejają swoje karteczki na tablicy.
Analiza, weryfikowanie i grupowanie odpowiedzi uczniów (umiejętność orientacji mapy, określenie własnej lokalizacji na mapie, porównanie mapy z terenem, wyznaczenie i/lub wybór trasy, kontrola pokonywanej drogi).
Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup – uczniowie mają obejrzeć film edukacyjny zawarty w e‑materiale, następnie wybrać z tego filmu informacje, które dotyczą konkretnych umiejętności.
Nauczyciel przed prezentacją filmu edukacyjnego podaje każdej grupie pytanie, na które uczniowie mają znaleźć odpowiedź:
grupa 1: Jak zorientować mapę?
grupa 2: W jaki sposób określić własną lokalizację na mapie?
grupa 3: W jaki sposób porównać mapę z terenem?
grupa 4: W jaki sposób wyznaczyć trasę w terenie?
grupa 5: Jak można kontrolować w terenie pokonywaną drogę, korzystając z mapy?
Następnie nauczyciel prezentuje film edukacyjny (e‑materiał) przedstawiający wykorzystanie mapy w terenie.
Uczniowie, pracując w grupach, wybierają z filmu potrzebne informacje – podczas oglądania sporządzają notatki.
Po zakończeniu filmu analizują swoje notatki, dyskutują w grupach i opracowują odpowiedzi na podane im pytania.
Podczas przygotowywania odpowiedzi uczniowie mogą (pracując już w grupach) skorzystać z bloku tekstowego e‑materiału lub wybranego fragmentu filmu.
Po przygotowaniu odpowiedzi uczniowie przedstawiają je na forum klasy (dobrze byłoby, gdyby mogli korzystać z mapy topograficznej i kompasu np. przy orientowaniu mapy).
Nauczyciel wspiera uczniów, w razie potrzeby uzupełnia ich wypowiedzi.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie (np. w przygotowanie do zajęć terenowych z mapą).
Następnie nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie wykonują wskazane ćwiczenia z bloku „Sprawdź się”.
Uczniowie omawiają ćwiczenia, nauczyciel w razie potrzeby wspiera ich.
Na koniec uczniowie wymieniają umiejętności, które utrwalili lub nabyli podczas lekcji.
Praca domowa
Korzystając z dowolnej mapy topograficznej, opracuj trasę jednodniowej, pieszej wycieczki. Oblicz długość trasy, zaplanuj miejsca postoju, posiłek, zwiedzanie, czas potrzebny na przebycie trasy. Pamiętaj o godzinach rozpoczęcia i zakończenia wycieczki.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Film edukacyjny można wykorzystać przed każdą lekcją w terenie, na której będzie wykorzystywana mapa, kompas. Film edukacyjny może wykorzystać uczeń indywidualnie przy planowaniu trasy wycieczki. Film można wykorzystać także w ramach powtórzenia przed lekcją dotyczącą planowania trasy wycieczki (zakres podstawowy: XV. 14).