Dla nauczyciela
Autor: Gabriela Iwińska
Przedmiot: Chemia
Temat: Roztwory koloidalne
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
V. Roztwory. Uczeń:
1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.
Zakres rozszerzony
V. Roztwory. Uczeń:
1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne
Uczeń:
przedstawia cechy charakterystyczne roztworu koloidalnego;
charakteryzuje rodzaje roztworów koloidalnych;
wyjaśnia, co to jest efekt Tyndalla;
planuje eksperyment, w którym wykazuje, czy roztwór jest koloidalny.
Strategie nauczania:
strategia asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;
dyskusja;
technika zdań podsumowujących;
burza mózgów;
grafika interaktywna;
metoda JIGSAW.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Zaciekawienie tematem lekcji. Nauczyciel zadaje pytanie: Jak myślicie, jakim typem roztworu jest mleko? Trwa dyskusja.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia roztworu koloidalnego.
Faza realizacyjna:
Praca metodą JIGSAW. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Są to tzw. grupy eksperckie. Każdy uczestnik zostaje ekspertem, który w istotny sposób przyczyni się do sukcesu całej grupy. Każdy uczeń występuje w roli uczącego się i nauczającego. Zespoły otrzymują arkusze papieru i mazaki. Nauczyciel przydziela im różne zagadnienia do opracowania w ciągu 10 minut:
I grupa: definiuje pojęcie „roztwór koloidalny”;
II grupa: przedstawia, jakie są cechy układu koloidalnego;
III grupa: prezentuje klasyfikację koloidów.
Każda grupa zapoznaje się z informacjami w ramach swojego zagadnienia, korzystając z e‑materiałów (zwłaszcza informacje przedstawione na schemacie interaktywnym), podręcznika tradycyjnego oraz internetu. W opracowaniach grupy zwracają uwagę na budowę wewnętrzną, właściwości i zastosowanie podanych materiałów lub pierwiastków. Efektem pracy powinno być wspólne opracowanie na podstawie dyskusji oraz uczenia się nawzajem.
Na umówiony znak uczniowie tworzą nowe grupy tak, aby w każdej nowej grupie znaleźli się eksperci z wszystkich pozostałych grup.
Eksperci kolejno relacjonują to, czego nauczyli się w swoich pierwotnych grupach, czyli ekspert grupy I uczy pozostałych tego, czego się nauczył sam przed chwilą itd. Uczący uczestnicy przekazują wiedzę pozostałym uczniom. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej (czas ok. 10 min).
Eksperci wracają do swoich pierwotnych grup, konfrontują zdobytą wiedzę, uzupełniają, sprawdzają, czy wszyscy posiadają zbieżne informacje w omawianych kwestiach (czas ok. 7 minut).
Uczniowie samodzielnie analizują medium bazowe – grafikę interaktywną, dotyczące właściwości roztworów koloidalnych, po czym sprawdzają zdobytą wiedzę, wykonując ćwiczenia załączone do medium.
Nauczyciel zleca uczniom wykonanie dwóch ostatnich ćwiczeń w e‑podręczniku – praca indywidualna.
Faza podsumowująca:
Wybrane osoby, korzystając z medium bazowego zawartego w e‑materiale, omawiają poszczególne zagadnienia.
Nauczyciel prosi, aby uczniowie na kartkach wypisali wszystkie poruszone w dzisiejszej lekcji wątki. Następnie, do każdego podtematu mają narysować skalę od zera do dziesięciu i zaznaczyć, na ile oswoili dany wątek. Skala zerowa oznacza, że uczeń nadal pewnych kwestii nie rozumie, skala 10 – rozumie wszystko i potrafi daną wiedzę wykorzystać, natomiast skala 5 będzie oznaczać, że uczeń czuje się jeszcze niepewnie. Po narysowaniu skal kilku wybranych uczniów dzieli się na forum klasy swoimi wynikami. W przypadku skal mniejszych niż 10 prowadzący proponuje uczniom kilka rozwiązań, co zrobić, aby ich skale, a tym samym wiedza z danego obszaru, były maksymalne.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują zadania zawarte w zestawie ćwiczeń – nierozwiązane podczas lekcji.
Materiały pomocnicze:
tradycyjne podręczniki;
mazaki i flamastry;
arkusze papieru A3/A4.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Multimedium może być wykorzystane przez ucznia w fazie przygotowania do lekcji lub przygotowywania się do pracy kontrolnej.