Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Maćkiewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie są właściwości fizykochemiczne srebra?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

Wymagania szczegółowe

Poziom podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego.

Poziom rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia podstawowe właściwości fizyczne i chemiczne srebra;

• pisze równania reakcji chemicznych, jakim ulega srebro i jego związki;

• przeprowadza reakcję azotanu(V) srebra(I) z: chlorkiem sodu/siarczkiem sodu/wodorotlenkiem sodu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• wirtualne laboratorium;

• eksperyment chemiczny;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza z materiałem źródłowym;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika bateria;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, pisak;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje przykładowe pytania: Skąd pozyskuje się srebro? (Nauczyciel może wyświetlić na tablicy multimedialnej zdjęcia: argentytu i chlorargyrytu.) Co to jest srebrzyca (argyria)?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego sztućce srebrne i inne srebrne narzędzia czernieją?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują i zbierają w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie srebra i siarczku srebra”. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na trzy grupy:

• grupa I – badanie reakcji azotanu(V) srebra(I) z chlorkiem sodu;

• grupa II – badanie reakcji azotanu(V) srebra(I) z siarczkiem sodu;

• grupa III – badanie reakcji odczynnika Tollensa z metanalem.

  Nauczyciel rozdaje karty pracy, przygotowuje odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia i wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze). Obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równania reakcji chemicznych, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez liderów grup efektów pracy. Równania reakcji chemicznych uczniowie zapisują na tablicy, celem sprawdzenia poprawności zapisu. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie zaistniałe niezrozumiałe kwestie.

3. Wirtualne laboratorium – praca w parach. Uczestnicy zajęć zapoznają się z medium bazowym. Wykonują polecenie do medium bazowego.

4. Uczniowie zapoznają się z treściami w e‑materiale, dotyczącymi właściwości fizykochemicznych srebra. Po wyznaczonym czasie, nauczyciel inicjuje dyskusję, zadając pytanie: Jakie właściwości fizykochemiczne wykazuje srebro?

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy, z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynika z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może zostać wykorzystane podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje arkusz papieru z narysowaną baterią ze skalą oraz cenki dla uczniów.

2. Eksperyment chemiczny: „Otrzymywanie srebra i siarczku srebra”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statywy do probówek, rękawiczki i okulary ochronne, pipety, zlewka, palnik.

Odczynniki chemiczne: roztwory soli: chlorku sodu, azotanu(V) srebra(I), siarczku sodu; woda, stężony roztwór amoniaku.

Instrukcja wykonania:

• Grupa I – Badanie reakcji azotanu(V) srebra(I) z chlorkiem sodu. Do probówki wlej ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu azotanu(V) srebra(I), następnie dodawaj kroplami roztwór chlorku sodu i pozostaw na działanie światła dziennego. Obserwuj zachodzące zmiany.

• Grupa II – Badanie reakcji azotanu(V) srebra(I) z siarczkiem sodu. Do probówki wlej ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu azotanu(V) srebra(I), następnie dodawaj kroplami roztwór siarczku sodu. Obserwuj zachodzące zmiany.

• Grupa III – Badanie reakcji odczynnika Tollensa z metanalem. Przygotowanie odczynnika Tollensa - do probówki wlej 2cmIndeks górny 3³ AgNOIndeks dolny 3₃ i kilka kropel stężonego roztworu amoniaku. Następnie do probówki wlej ok. 2 cmIndeks górny 3³ odczynnika Tollensa, następnie dodaj roztwór formaldehydu. Obserwuj zachodzące zmiany.

2. Karty charakterystyk substancji chemicznych.

3. Karta pracy ucznia: