Dla nauczyciela
Autor: Maria Gniłka‑Somerlik
Przedmiot: Język polski
Temat: Zasady poprawnej kompozycji tekstów retorycznych
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
rozpoznaje i charakteryzuje części tekstu retorycznego;
analizuje fragmenty tekstów o charakterze retorycznym, w tym zastosowane środki;
proponuje własne tezy, wstępy, argumentacje, zakończenia tekstów retorycznych;
wskazuje typ argumentów w tekstach retorycznych i wartościuje ich użycie.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
debata;
odwrócona klasa;
dyskusja za i przeciw;
praca z tekstem.
Formy pracy:
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/ tablica, pisak/ kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją
Na kilka tygodni przed planowaną lekcją nauczyciel przygotowuje uczniów do przeprowadzenia debaty na temat: Czy internet jest wystarczającym źródłem wiedzy o świecie? W tym celu:
dzieli uczniów na grupy (w zależności od liczebności klasy od dwóch do czterech grup);
poleca uczniom przygotowanie prezentacji, która ma być argumentacją stanowiska grupy – odpowiedzią argumentacyjną na zadanie pytanie;
wskazuje narzędzia, z których uczniowie mogą skorzystać w trakcie przygotowań do prezentacji:
wykład dr Agaty Hąci z sekcji „Film edukacyjny”,
treść sekcji „Przeczytaj”,
fragment tekstu z ćwiczenia 7. z sekcji „Sprawdź się” – przy okazji może polecić wykonanie tego ćwiczenia,
informuje uczniów o tym, że prezentacja będzie przyczynkiem do debaty, to znaczy, że po jej zakończeniu pozostali uczniowie będą mogli kontrargumentować przedstawione stanowisko, zatem zadaniem prezentujących będzie obszerne przygotowanie się do swojej argumentacji. Każda prezentacja powinna zawierać każdy typ argumentu: logiczny, rzeczowy i emocjonalny.
Nauczyciel pozostawia uczniom dowolność w wyborze formy prezentacji. Może mieć formę multimedialną, ale także: inscenizacji, dramy, przemowy. Uczniowie mogą korzystać z rekwizytów, dekoracji i zasobów internetowych – po uprzedniej konsultacji z nauczycielem.
Limit czasu na prezentację jednej grupy: od 5 do 10 minut (w zależności od liczby grup).
Faza wprowadzająca
Nauczyciel prezentuje krótki wstęp do lekcji, podaje jej cele i zapisuje temat. Po przygotowaniu sali do przeprowadzenia debaty – wyznacza kolejność prezentacji.
Faza realizacyjna
Uczniowie prezentują swoje stanowiska, odpowiadając na pytanie: Czy internet jest wystarczającym źródłem wiedzy o świecie? Nauczyciel moderuje przebieg i wyznacza moment, w którym pozostali uczniowie mogą zaprezentować swoje kontrargumentacje. Obserwuje proces i wycofuje fragmenty o charakterze oceniającym, kontroluje kulturalny przebieg debaty.
Po skończonych prezentacjach, nauczyciel ewaluuje poziom przygotowania uczniów oraz poprawność retoryczną i językową sformułowanych wypowiedzi.
Praca z multimedium.
Nauczyciel, dla potwierdzenia prawidłowego przebiegu formułowania argumentacji, prezentuje uczniom fragmenty filmu z udziałem dr Agaty Hąci. Uwaga uczniów ma być skupiona na budowie tekstu retorycznego (fragment od: 3:50). Cały zespół klasowy zastanawia się, czy każda z prezentacji spełnia kryteria, o których mówiła wykładowczyni. Czy rzeczywiście utworzone grupy uczniów skorzystały z porad? Ponadto dokonują analizy typów argumentów w każdej z prezentacji: logicznych, rzeczowych, emocjonalnych (fragment od: 8:03).
Dla utrwalenia wiedzy, uczniowie w podsumowaniu tego fragmentu lekcji, wykonują polecenia i ćwiczenie przygotowane do multimedium.
Faza podsumowująca
W podsumowaniu lekcji uczniowie zapoznają się treścią odczytu noblowskiego Wisławy Szymborskiej w sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćwiczenia: 5. i 6.
Nauczyciel pyta uczniów: Czy retoryka to sztuka, która zawsze potrzebuje wyjątkowego tematu i okoliczności? Po krótkiej wymianie poglądów, uczniowie formułują wspólne wnioski.
Materiały dodatkowe:
Paweł Gondek, Szkolne Kluby Debat Oksfordzkich. Poradnik, Kraków 2020.
Wielkie mowy historii, t. 1‑4, oprac. Tadeusz Zawadzki, red. Marek Gumkowski, Warszawa 2006.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film edukacyjny” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.