Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Horacy i jego naśladowcy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
5) Horacy – wybrane utwory;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • bierze udział w dyskusji na temat inspiracji Horacym;

  • wyjaśnia, czym jest horacjanizm;

  • omawia przejawy zainteresowania twórczością Horacego;

  • określa podmiot liryczny oraz sytuację liryczną we wskazanych epodach.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie do rozmowy na temat, ogólnie, ciągłości kultur i cywilizacji, a w szczególności – obecności dziedzictwa starożytności we współczesnej kulturze polskiej i europejskiej. Zachęca uczniów do podawania znanych im przykładów treści wypracowanych przez starożytnych Greków i Rzymian, które wciąż odgrywają istotną rolę w życiu ludzi XXI w. (prawo rzymskie, filozofia grecka, kanony estetyki itp.). Następnie prosi uczniów o odnalezienie przykładów twórców, którzy wzorowali się na Horacym i wyjaśnienie, na czym to naśladownictwo polegało.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wspólnie z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu. Następnie udostępnia e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel zadaje pytania dotyczące bloku tekstowego, sprawdzając, czy uczniowie uważnie go przeczytali, np.:
    – Dlaczego Horacy stał się źródłem inspiracji dla poetów różnych epok?
    – Czym jest horacjanizm?
    – Jakie były przejawy zainteresowania twórczością Horacego?
    Uczniowie odpowiadają na pytania, odwołując się do tekstu. Nauczyciel może ocenić ich aktywność.

  2. Uczniowie rozpoczynają dyskusję na temat, do którego przygotowywali się w domu. Nauczyciel pilnuje porządku rozmowy.

  3. Chętne osoby recytują epody zamieszczone w sekcji „Sprawdź się”. Następuje objaśnienie niezrozumiałych wyrażeń oraz odwołań kulturowych i historycznych. Wstępne rozpoznanie: określenie podmiotu lirycznego i sytuacji lirycznej. Następnie nauczyciel prosi uczniów, by wykonali ćwiczenia 1 i 2 z tej sekcji. Na koniec wybrane osoby odczytują rozwiązania.

  4. Pozostałe ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” uczniowie wykonują w parach. Po upływie określonego czasu chętne osoby prezentują rozwiązania. Nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prezentuje uczniom multimedium. Wspólnie w klasie omawiają zawartość prezentacji. Następnie prowadzący zajęcia poleca uczniom, by w parach wykonali polecenie 1 z sekcji „Prezentacja multimedialna”. Informuje, że ważny jest czas, ale i precyzja wykonania poleceń. Ocenia wyniki pracy najszybciej zgłaszających się par. Wyjaśnia ewentualne wątpliwości uczniów.

  2. W ostatniej części lekcji nauczyciel prosi, by uczestnicy zajęć dokończyli następujące zdania: Podczas tej lekcji dowiedziałem się, że... Istotne było to, że...; W tej lekcji niepotrzebne było...

Praca domowa:

  1. Horacjanizm przejawiał się m.in. w zalecaniu odpowiedniej filozofii życiowej. Na podstawie przekładów i parafraz utworów rzymskiego poety wyjaśnij w krótkim tekście, jakich rad filozoficznych udzielał Horacy swoim czytelnikom.

Materiały pomocnicze:

  • O wolności i niewoli – audycja Ninateki, w której filolog klasyczny Jerzy Roman Kaczyński opowiada o Horacym i jego początkowym umiłowaniu do wolności republikańskich – a następnie – o oddaniu dla władcy, cesarza Augusta.

  • Jerzy Krókowski: Wstęp, w: Horacy. Wybór poezji, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się