Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Autorzy: Małgorzata Luc, Jacek Szmańda
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Przebieg procesu wietrzenia mrozowego
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.
Uczeń:
5) charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego, krasowienia oraz opisuje produkty i formy powstałe w wyniku tych procesów
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia pojęcia: pękanie mrozowe, pęcznienie mrozowe, podnoszenie mrozowe, kongelacja, multigelacja, klin lodowy, tufur, palsa, pingo, gleba poligonalna, dezintegracja blokowa, dezintegracja granularna;
omawia podstawowe relacje pomiędzy procesem postania lodu gruntowego a kształtowaniem się struktur w gruncie oraz formami terenu;
analizuje wpływ temperatury i wilgotności na tempo procesów wietrzenia mrozowego;
omawia prawidłowości pomiędzy intensywnością zmian temperatury względem zera stopni Celsjusza i tempem procesów mrozowych.
Strategie nauczania: konektywizm
Metody nauczania: analiza danych geomorfologicznych, rozmowa kierowana, dyskusja dydaktyczna
Formy zajęć: praca indywidualna, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: komputer z dostępem do internetu
Materiały pomocnicze
Allen P.A, Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, tłum. J. Dowigałło‑Kühn, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Migoń P., Geomorfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Wrońska D. i in., Encyklopedia. Geografia, Wydawnictwo Greg, Kraków 2020.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Przedstawienie celów zajęć.
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę lekcji, przypominając podstawowe informacje o procesach wietrzenia. Uczniowie zapoznają się z treścią części „Przeczytaj” i animacją.
Faza realizacyjna
Uczniowie w parach przygotowują się do krótkiego wystąpienia, opracowując następujące zagadnienia: 1) Jakie są rodzaje wietrzenia mrozowego? 2) Jak zmiany temperatury względem 0°C wpływają na tempo wietrzenia mrozowego? 3) Jak wilgotność gruntu wpływa na proces wietrzenia mrozowego? 4) Jakie struktury w gruncie i jakie formy terenu powstają podczas poszczególnych typów wietrzenia mrozowego: pękania, pęcznienia i podnoszenia mrozowego? 5) Jakie są rodzaje dezintegracji skał, spowodowane wietrzeniem mrozowym i właściwościami skał? 6) Jakie są teorie związane z powstawaniem lodu w glebie, wyjaśniające procesy mrozowe?
Nauczyciel przeprowadza rozmowę kierowaną – wybiera poszczególne pary uczniów, które w trakcie krótkiej prezentacji przedstawiają dane zagadnienie (głos powinna zabrać każda osoba z pary). W razie potrzeby nauczyciel uzupełnia prezentowane treści, a uczniowie notują najważniejsze informacje w zeszycie.
Uczniowie wykonują ćwiczenia z części „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca
Krótkie podsumowanie najważniejszych zagadnień: 1) typy wietrzenia mrozowego; 2) wpływ multigelacji na tempo wietrzenia mrozowego; 3) podstawowe formy struktur geologicznych i rzeźby terenu powstające w wyniku wietrzenia mrozowego; 4) warunki (strefy klimatyczne, piętra klimatyczne), w trakcie których zachodzą procesy wietrzenia mrozowego.
Przypomnienie celów zajęć i ocena pracy uczniów podczas lekcji.
Praca domowa
Wykonanie 7 ćwiczenia interaktywnego (krzyżówki).
Sporządzenie krótkiej syntezy omawianego materiału w postaci notatek w zeszycie lub krótkiej prezentacji multimedialnej, która posłuży na początku następnej lekcji w celu przypomnienia przyswojonego wcześniej materiału dotyczącego wietrzenia mrozowego.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Animacja wyjaśnia powstawania gleb strukturalnych oraz zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody i może zostać wykorzystana w trakcie innych zajęć związanych z tematyką geologii i geomorfologii (zakres podstawowy i rozszerzony: V).