SCENARIUSZ LEKCJI

Autorzy: Małgorzata Luc, Jacek Szmańda

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Przebieg procesu wietrzenia mrozowego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.

Uczeń:

5) charakteryzuje zjawiska wietrzenia fizycznego i chemicznego, krasowienia oraz opisuje produkty i formy powstałe w wyniku tych procesów

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: pękanie mrozowe, pęcznienie mrozowe, podnoszenie mrozowe, kongelacja, multigelacja, klin lodowy, tufur, palsa, pingo, gleba poligonalna, dezintegracja blokowa, dezintegracja granularna;

• omawia podstawowe relacje pomiędzy procesem postania lodu gruntowego a kształtowaniem się struktur w gruncie oraz formami terenu;

• analizuje wpływ temperatury i wilgotności na tempo procesów wietrzenia mrozowego;

• omawia prawidłowości pomiędzy intensywnością zmian temperatury względem zera stopni Celsjusza i tempem procesów mrozowych.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: analiza danych geomorfologicznych, rozmowa kierowana, dyskusja dydaktyczna

Formy zajęć: praca indywidualna, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: komputer z dostępem do internetu

Materiały pomocnicze

Allen P.A, Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, tłum. J. Dowigałło‑Kühn, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Migoń P., Geomorfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

Wrońska D. i in., Encyklopedia. Geografia, Wydawnictwo Greg, Kraków 2020.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów zajęć.

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę lekcji, przypominając podstawowe informacje o procesach wietrzenia. Uczniowie zapoznają się z treścią części „Przeczytaj” i animacją.

Faza realizacyjna

• Uczniowie w parach przygotowują się do krótkiego wystąpienia, opracowując następujące zagadnienia: 1) Jakie są rodzaje wietrzenia mrozowego? 2) Jak zmiany temperatury względem 0°C wpływają na tempo wietrzenia mrozowego? 3) Jak wilgotność gruntu wpływa na proces wietrzenia mrozowego? 4) Jakie struktury w gruncie i jakie formy terenu powstają podczas poszczególnych typów wietrzenia mrozowego: pękania, pęcznienia i podnoszenia mrozowego? 5) Jakie są rodzaje dezintegracji skał, spowodowane wietrzeniem mrozowym i właściwościami skał? 6) Jakie są teorie związane z powstawaniem lodu w glebie, wyjaśniające procesy mrozowe?

• Nauczyciel przeprowadza rozmowę kierowaną – wybiera poszczególne pary uczniów, które w trakcie krótkiej prezentacji przedstawiają dane zagadnienie (głos powinna zabrać każda osoba z pary). W razie potrzeby nauczyciel uzupełnia prezentowane treści, a uczniowie notują najważniejsze informacje w zeszycie.

• Uczniowie wykonują ćwiczenia z części „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca

• Krótkie podsumowanie najważniejszych zagadnień: 1) typy wietrzenia mrozowego; 2) wpływ multigelacji na tempo wietrzenia mrozowego; 3) podstawowe formy struktur geologicznych i rzeźby terenu powstające w wyniku wietrzenia mrozowego; 4) warunki (strefy klimatyczne, piętra klimatyczne), w trakcie których zachodzą procesy wietrzenia mrozowego.

• Przypomnienie celów zajęć i ocena pracy uczniów podczas lekcji.

Praca domowa

• Wykonanie 7 ćwiczenia interaktywnego (krzyżówki).

• Sporządzenie krótkiej syntezy omawianego materiału w postaci notatek w zeszycie lub krótkiej prezentacji multimedialnej, która posłuży na początku następnej lekcji w celu przypomnienia przyswojonego wcześniej materiału dotyczącego wietrzenia mrozowego.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Animacja wyjaśnia powstawania gleb strukturalnych oraz zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody i może zostać wykorzystana w trakcie innych zajęć związanych z tematyką geologii i geomorfologii (zakres podstawowy i rozszerzony: V).