Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Polskie mity, tradycje i obrzędy w Weselu Stanisława Wyspiańskiego i Trans‑Atlantyku Witolda Gombrowicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
29) Stanisław Wyspiański, Wesele;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśni, czym jest narodowy mit;

  • omówi refleksje Wyspiańskiego i Gombrowicza dotyczące mitów narodowych;

  • scharakteryzuje tradycje i obrzędy obecne w Weselu i Trans‑Atlantyku.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie, korzystając z różnych źródeł, przygotowują odpowiedzi na pytania:
    - Czym jest mit narodowy?
    - Jaką funkcję pełnią mity narodowe?
    - Do których mitów narodowych nawiązuje Stanisław Wyspiański w Weselu?
    - Do jakich mitów narodowych nawiązuje Witold Gombrowicz w Trans‑Atlantyku?

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel przedstawia cel i temat zajęć. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu. Następnie na podstawie tekstu w sekcji „Wprowadzenie” i „Przeczytaj” w e‑materiale rozmawia z uczniami o refleksjach Wyspiańskiego i Gombrowicza dotyczących mitów narodowych.

  2. Chętne osoby prezentują informację przygotowane w domu. Nauczyciel komentuje i ocenia.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel wyświetla mapę myśli na dużym ekranie. Uczniowie w parach wyjaśniają, czemu służy wprowadzenie do Wesela zjaw odwołujących się do polskiej historii oraz mitów w niej zakorzenionych.

  2. Uczniowie na podstawie mapy myśli wyjaśniają, czym różni się odwołanie do mitów w utworach Wyspiańskiego i Gombrowicza. W swojej odpowiedzi uwzględniają stosunek obu autorów do tradycji.

  3. Uczestnicy lekcji zapoznają się z audiobookiem i wyjaśniają znaczenie stwierdzenia, że powieść Gombrowicza jest „nieustającym wygłupem i cyrkową błazenadą, które w każdej chwili gotowe są zmienić się w tragiczny grymas i okrzyk bólu”.

  4. Uczniowie w grupach rozwiązuje zadanie dodatkowe.
    Czy w Weselu można znaleźć podobne idee do tych wygłaszanych przez Rachmistrza w przytoczonym fragmencie? Sformułuj wypowiedź pisemną na 150 słów.
    Witold Gombrowicz
    Trans‑Atlantyk
    – A bo żal się Boże – mówi – toż znowu nam na tej wojnie tyłków piorą. I znowuż Przegrana! Przeklęty, przeklętyż los! A czy to Natura nami pogardziła, że tyż nic nam na Dobre, na Udane, na Szczęśliwe nie chce wyjść, a wszystko właśnie na Złe, na Złośliwe się obraca? A toż widać Bez Kul strzały nasze! A toż pusta Lufa nasza! A toż podobnież Natura nas nie chce i, wzgardliwa, za słabość naszą Śmierci, Zagłady nam życzy!
    [...]
    – Dlatego ja – mówi – szpikulec tym Ostrogom zakręciłem, aby w Potrzask Arcybolesny chwytały. Aby Hufiec Przemożny Kawalerii stworzyć Najstraszniejszej, która by Uderzyła, Rozgromiła, Poraziła i Los nam inny na Naturze wymusiła! O, Moc, Moc, Moc! Więc ja was i siebie w ten Potrzask złapałem i męczę, a już męczyć nie przestanę, bo przestać nie mogę [...].
    Źródło: Witold Gombrowicz, Trans‑Atlantyk, Kraków 2010, s. 110.

Faza podsumowująca:

  1. W fazie podsumowującej uczniowie wskazują różnice pomiędzy podejściem Wyspiańskiego i Gombrowicza do polskich mitów i tożsamości. Następnie w parach wykonują oba zamieszczone w sekcji „Audiobook” ćwiczenia.

Praca domowa:

  1. Scharakteryzuj tradycje i obrzędy obecne w Weselu i Trans‑Atlantyku.

Materiały pomocnicze:

  • Kazimierz Wyka, Legenda i prawda „Wesela”, Kraków 1950.

  • Julij Margolin, Witolda Gombrowicza teatr marionetek: o powieści „Trans‑Atlantyk”, „Teksty Drugie” 1998, nr 3 (51).

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook