Dla nauczyciela
Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka
Przedmiot: język polski
Temat: Pieśń o narodzeniu Pańskim Franciszka Karpińskiego jako najpopularniejsza polska kolęda.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
3) rozróżnia gatunki epickie i liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedie antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację.
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
4) rozpoznaje zjawiska powodujące niejednoznaczność wypowiedzi (homonimie, anakoluty, elipsy, paradoksy), dba o jasność i precyzję komunikatu.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki.
IV. Samokształcenie.
porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
zdefiniuje kolędę jako gatunek;
scharakteryzuje okoliczności powstania Pieśni o Narodzeniu Pańskim Franciszka Karpińskiego;
zinterpretuje alegoryczne treści Pieśni o Narodzeniu Pańskim;
rozpozna i nazwie środki stylistyczne wykorzystane w pieśni oraz określi ich funkcje.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
metoda poglądowa;
rozmowa kontrolowana;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
praca z tekstem literackim;
analiza i analiza porównawcza;
Formy zajęć:
praca indywidualna,
praca w grupach,
praca całego zespołu klasowego,
samokształcenie.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;
nagrania kolęd.
Przebieg zajęć
Faza wstępna
1. Nauczyciel loguje się na platformie i prosi uczniów o zapoznanie się z materiałem „Pieśń o Narodzeniu Pańskim Franciszka Karpińskiego najpopularniejszą polską kolędą”.
2. Uczniowie na podstawie e‑materiałów gromadzą informacje o najważniejszych cechach gatunkowych kolęd. Zapoznają się z umieszczonym w e‑materiałach hasłem kolęda.
3. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.
Faza realizacyjna
1. Uczniowie zapoznają się z prezentacją multimedialną na temat historii najpopularniejszej polskiej kolędy. Wykonują polecenie 1 z tej sekcji, a następnie wybrani uczniowie prezentują efekty swojej pracy.
2. Uczniowie w 4‑osobowych zespołach, w jak najkrótszym czasie, wykonują ćwiczenia: 1‑5 z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel informuje ich, że praca grup zostanie oceniona.
3. Ćwiczenia 6, 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się” uczniowie wykonują indywidualnie, a po upływie wyznaczonego czasu, pod kierunkiem nauczyciela, konfrontują swoje odpowiedzi.
Faza podsumowująca
1. Do podsumowania lekcji nauczyciel może wykorzystać ćw. 9 z sekcji „Sprawdź się” - prosi uczniów o jego wykonanie i przygotowanie się do ustnej wymiany poglądów.
2. W drugiej części fazy podsumowującej nauczyciel zadaje pytanie:
Co sprawia, że teksty kolęd są tak ważne dla wielu Polaków i mieszkańców innych krajów Europy?
Zadanie domowe
Nauczyciel formułuje polecenia pracy domowej do wyboru.
1. Na podstawie Pieśni o narodzeniu Pańskim Franciszka Karpińskiego napisz scenariusz dziesięciominutowej dramy, którą będzie można przedstawić w klasie (e‑materiały).
2. Kiedyś istniał staropolski zwyczaj składania życzeń najbliższym osobom w pierwszy dzień nowego roku. Nie miał on nic wspólnego ze znanym nam dziś świętowaniem sylwestra i Nowego Roku, ale to właśnie z niego wywodzą się kolędy – pieśni o tematyce bożonarodzeniowej. Dawne życzenie kolędowe, czyli noworoczne musiały zawierać pochwałę gospodarza domu, życzenia urodzaju w nowym roku oraz podziękowanie za dary (e‑materiały). Napisz tekst takich życzeń dla kogoś, kto ci jest szczególnie bliski.
Materiały pomocnicze:
Nagrania kolęd w wykonaniu polskich artystów, np.: zespołu Śląsk, Mazowsze, Ewy Małas‑Godlewskiej.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać prezentację multimedialną do powtórki przed maturą.