Dla nauczyciela
Autor: Marta Kulikowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Groteska w utworach Stanisława Lema
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
analizuje fragmenty zbioru Cyberiada Stanisława Lema,
wskazuje cechy groteski w analizowanym opowiadaniu,
określa funkcje groteski w twórczości Stanisława Lema,
wskazuje przejawy ironii, komizmu i humoru w analizowanych tekście.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
mapa myśli;
z użyciem e‑podręcznika.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel proponuje zainteresowanym uczniom, by przygotowali prezentację złożoną z ilustracji do książek Stanisława Lema, np. autorstwa Daniela Mroza (podpowiada źródła, patrz: materiały dodatkowe). Ilustracje powinny skupiać się na groteskowych postaciach, np. połączeniach ludzi ze zwierzętami, ludzi z maszynami.
Przed lekcją powinni zapoznać się ze słuchowiskiem prezentującym fragment Cyberiady S. Lema i wykonać polecenie 1 towarzyszące tej sekcji.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów na temat groteski jako kategorii estetycznej XX wieku. Uczniowie powinni wskazać groteskowe sposoby obrazowania np. przejaskrawienia, zniekształcenia.
Uczniowie indywidualnie zapoznają się z informacjami w bloku tekstowym.
Faza realizacyjna:
Chętni uczniowie pokazują klasie przygotowane prezentacje, omawiają występujące w grafikach elementy groteskowe. Następnie tworzą własną, roboczą mapę myśli, której centralnym hasłem jest GROTESKA.
Uczniowie dzielą się wrażeniami po wysłuchaniu fragmentów Cyberiady. Omawiają elementy świata przedstawionego ze zwróceniem szczególnej uwagi na konstrukcję postaci. Wskazują fragmenty komiczne i absurdalne.
Kolejnym krokiem będzie analiza mapy myśli w e‑materiale. W 2‑osobowych zespołach wykonują polecenia 1 i 2 oraz wskazane przez nauczyciela ćwiczenia. Prowadzący weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniów.
Faza podsumowująca:
Uczniowie uzupełniają stworzoną przez siebie w fazie realizacyjnej mapę myśli. Zastanawiają się, w jaki sposób pisarz uzyskuje efekty groteskowe. Do elementów groteskowych występujących w opowiadaniu dopisują ich funkcje.
Nauczyciel zadaje pytanie podsumowujące: Jaką funkcję pełni groteska w twórczości Stanisława Lema?
Praca domowa:
Wykonaj polecenie 2 z sekcji „Słuchowisko”.
Materiały pomocnicze:
Oficjalny serwis poświęcony twórczości Stanisława Lema, strona poświęcona Rokowi Lema 2021, serwis internetowy „Tygodnika Powszechnego”.
Maciej Dajnowski, Groteska w twórczości Stanisława Lema, Gdańsk 2005.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.