Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Jak korzystać ze słowników?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
IV. Samokształcenie.
8. posługuje się słownikami ogólnymi języka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np. etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), także w wersji on‑line;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
10. gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych;
11. korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • pozna różne typy słowników;

  • nauczy się właściwego posługiwania się się słownikami;

  • odróżni definicję słownikową od encyklopedycznej;

  • samodzielnie opracuje hasło słownikowe.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się w domu nad informacjam na temat tego, z jakich źródeł korzystają przy pisaniu prac, tworzeniu prezentacji na zajęcia lekcyjne. Co robią, gdy nie rozumieją jakiegoś słowa lub chcą użyć innego wyrazu, aby uniknąć powtórzeń?

  2. Nauczyciel prosi uczniów, aby na zajęcia przynieśli słowniki, encyklopedie w formie papierowej oraz poszukali źródeł internetowych słowników i encyklopedii.

Faza wprowadzająca:

  1. Przedstawienie celu i tematu zajęć

  2. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasła: słownik, definicja słownikowa, defincja encyklopedyczna, synonim, wyraz pokrewny. Prosi uczniów, aby spróbowali wyjaśnić podane terminy. Następnie uczestnicy zajęć samodzielnie zapoznają się z sekcjami „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Weryfikują swoje rozumienie podanych pojęć z podanymi definicjami.

Faza realizacyjna:

  1. Na biurku nauczyciela uczniowie kładą przyniesione słowniki i encyklopedie.

  2. Nauczyciel prezentuje uczniom film pt. Jak korzystać ze słowników? dostępny w e‑materiale. Prosi, aby uczniowie w trakcie oglądania filmu sporządzali notatkę.

  3. Po obejrzeniu filmu prowadzący zajęcia prosi chętną osobę o odczytanie notatki. Następnie uczniowie dobierają się w pary i wykonują polecenia 1 i 2 z tej sekcji.

  4. Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe grupy. Każda z nich otrzymuje krótkie polecenie do wykonania, wymagające korzystania ze słowników. Zadaniem uczniów jest podanie, z jakiego słownika/encyklopedii korzystali oraz zapisanie wyjaśnienia.
    Przykładowe zadania dla grup:
    1. Co oznacza „brać kogoś w obroty”?
    2. Skąd pochodzi wyraz „leksykografia”?
    3. Jakie są znaczenia słowa „odmiana”?
    itd.

Faza podsumowująca:

  1. Ucznowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Chętna osoba odczytuje odpowiedzi i podsumowuje zajęcia.

Praca domowa:

  1. Prof. A. Markowski zachęca do korzystania ze słowników, przywołując słowa Tuwima, że „Nie dość słowo z widzenia znać. Trzeba / Wiedzieć, jaka wydała je gleba”. Czy podzielasz zdania językoznawcy i poety? Przedstaw swoje stanowisko i je uzasadnij. (Polecenie 3 z sekcji „FIlm”).

Materiały pomocnicze

  • Urbańczyk S., Słowniki, ich rodzaje i użyteczność, Kraków 1991.

  • Grochowski M., Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne, Toruń 1982

  • Kania S., Tokarski J., Zarys leksykologii i leksykografii polskiej, Warszawa 1984.

  • Miodunka W., Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się