Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Co w swoich dramatach ujawnia Henrik Ibsen?

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje XIX‑wieczne mieszczaństwo,
określa, jaką rolę w życiu bohaterów Ibsena odgrywa poszukiwanie prawdy,
wskazuje w twórczości norweskiego dramaturga elementy symbolizmu i naturalizmu,
charakteryzuje cechy środowiska mieszczańskiego opisanego w dramatach,
porównuje fragmenty utworów H. Ibsena i G. Zapolskiej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał Co w swoich dramatach ujawnia Henrik Ibsen?. Uczestnicy zajęć zapoznają się z fragmentami utworów dramatycznych zamieszczonych w e‑materiale: Dom lalki oraz Dzika kaczka. Przygotowują się do omówienia tekstu, szukając informacji na temat kontekstu historycznoliterackiego. Wybrane osoby mogą zebrać potrzebne wiadomości do wstępnego rozpoznania tekstu. Będą pełniły rolę ekspertów.
Nauczyciel może zachęcić uczniów do wysłuchania słuchowiska radiowego Dzika kaczka w reż. W. Modestowicza. Fragmenty można też wykorzystać w czasie lekcji.

Faza wprowadzająca:

Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

Burza mózgów. Nauczyciel formułuje pytanie związane z tematem lekcji: czy zawsze warto znać prawdę? czy kłamstwo może ocalać? oraz informuje, że pierwsza część zajęć będzie przeprowadzona metodą burzy mózgów.
Określa jej zasady oraz podaje czas przeznaczony na realizację zadania. Uczniowie pracują indywidualnie i zapisują swoje pomysły, następnie prezentują je na forum klasy. Nauczyciel wyznacza osobę, która zapisuje na tablicy propozycje uczestników zajęć. Informuje także uczniów, że poszukując odpowiedzi na postawione pytania, powinni odnosić się do postaw bohaterów Ibsena. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie przedstawiają wnioski ze swoich przemyśleń. Nauczyciel stawia główne pytanie lekcji: Co ujawnia Ibsen w swoich dramatach? Uczniowie udzielają spontanicznych odpowiedzi, wśród których mogą pojawić się: kłamstwo, zakłamanie, niemoralność, obłuda. Nauczyciel informuje, że w następnej części lekcji uczniowie będą analizować te kwestie, korzystając z multimedium z e‑materiału.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium zawarte w sekcji „Grafika interaktywna”. Uczniowie odczytują polecenie: 1. Przyjrzyj się grafice i na jej podstawie stwórz listę zasad, którymi kierowali się mieszczanie w dramacie Ibsena i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie następujące ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”: 3, 5 i 6, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką. Wspólnie ustalają odpowiedź na pytanie z ćw. 8, a nauczyciel koryguje ją w razie potrzeby.

Faza podsumowująca:

W rozmowie podsumowującej nauczyciel wraca do głównego pytania lekcji: Co w swoich dramatach ujawnia Henryk Ibsen? Dlaczego problem prawdy i kłamstwa jest tak istotny dla naturalistów? Uczniowie odpowiadają, opierając się na ustaleniach dokonanych podczas lekcji.

Praca domowa:

Czy treści poruszane przez Ibsena można uznać za uniwersalne? Wyraź swoją opinię w wypowiedzi pisemnej na podstawie dramatu Dom lalki lub Dzika kaczka

Materiały pomocnicze:

Juliusz Kleiner, Istota utworu dramatycznego, w: Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. Janusz Degler, Wrocław 1988.
Leokadia Kaczyńska, Jak prowadzić dialog z tekstem dramatycznym?, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Ewa Suchodolska, Zofia Żydanowicz, Bibliografia polskich przekładów z literatury pięknej krajów skandynawskich do roku 1969 włącznie, Poznań 1971.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Grafika interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się