Autor: Anna Juwan

Temat: Wymiana jądrowo‑cytoplazmatyczna u eukariontów

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz budowę jądrowego kompleksu porowego.

• Omówisz mechanizm transportu z cytoplazmy do jądra oraz w przeciwnym kierunku.

• Wykażesz znaczenie wymiany jądrowo‑cytoplazmatycznej dla komórki.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• rozmowa kierowana;

• praca z modelem 3D;

• praca z filmem;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie:
   – Dlaczego do prawidłowego funkcjonowania całej komórki, a co za tym idzie – całego organizmu potrzebny jest sprawnie działający system transportu z jądra do cytoplazmy i w odwrotnym kierunku?
   Wybrana osoba wszystkie odpowiedzi zapisuje na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium („Animacja”). Nauczyciel wyświetla animację i wspólnie z uczniami dokonuje jego analizy w kontekście wymiany jądrowo‑cytoplazmatycznej. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, opisali rolę porów jądrowych dla funkcjonowania całej komórki. Ochotnicy przedstawiają swoje odpowiedzi na forum klasy, a nauczyciel ocenia ich poprawność.

2. Uczniowie, pracując indywidualnie, tworzą mapy myśli dotyczące budowy jądrowego kompleksu porowego.

3. Praca z drugim multimedium („Film”). Uczniowie zapoznają się z materiałem. Każdy uczeń pracuje indywidualnie, samodzielnie przygotowując odpowiedzi do polecenia nr 1 („Wyjaśnij, na czym polega selektywność porów jądrowych. W odpowiedzi zwróć uwagę na rodzaj transportowanych cząsteczek”) oraz polecenia nr 2 („Ustaw w poprawnej kolejności etapy syntezy i transportu białek mitochondrialnych i chloroplastowych. Podaj przykład takiego białka”). Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie wybrani lub chętni uczniowie odczytują swoje propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

4. Uczniowie w grupach 4‑osobowych opracowują schemat porządkujący informacje na temat mechanizmu transportu z cytoplazmy do jądra oraz w przeciwnym kierunku. Wybrani uczniowie omawiają schemat swojej grupy na forum klasy

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów o uzupełnienie odpowiedzi udzielonych we wstępnej fazie lekcji na temat znaczenia wymiany jądrowo cytoplazmatycznej dla komórki.

Praca domowa:

1. Dla chętnych: Wyobraź sobie, że masz okazję przeprowadzić wywiad z naukowcem – specjalistą w dziedzinie, której dotyczy e‑materiał. Sformułuj pytania, które chciałbyś mu zadać.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Animacja” na lekcji „Budowa i funkcje jądra komórkowego”.