Scenariusz zajęć

Autor: Robert Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Rozszczepienie jąder

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum; zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

I. Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Uczeń:

4) oblicza zmianę masy promieniotwórczego nuklidu w określonym czasie, znając jego okres półtrwania; pisze równania naturalnych przemian promieniotwórczych (αalfa, βbeta¯) oraz sztucznych reakcji jądrowych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymieni typy reakcji jądrowych i przyporządkuje jedną reakcję do odpowiedniego typu reakcji;

• porówna kontrolowane i niekontrolowane reakcje rozszczepiania jąder;

• proponuje produkty rozszczepiania jądra atomowego.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza tekstu źródłowego;

• pogadanka;

• metoda SWOT;

• technika gadająca ściana;

• quiz;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Jak myślisz, co trzeba zrobić aby rozszczepić jądro? Czy możemy przewidzieć produkty rozszczepiania danego jądra?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z  uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia jądro atomowe.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy zadaniowe:

• I grupa – proste reakcje jądrowe;

• II grupa – kruszenie jąder;

• III grupa – rozszczepienie jąder;

• IV grupa – reakcje termojądrowe.
  Uczniowie analizują materiał w dostępnych źródłach informacji, w tym e‑materiał. Następnie trwa pogadanka w kontekście definiowania poszczególnych typów reakcji jądrowych, a chętni lub wskazani uczniowie zapisują przykłady poszczególnych typów na tablicy wyjaśniając istotę poszczególnych reakcji, po czym wszyscy uczniowie zapisują przykłady w zeszytach przedmiotowych. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Nauczyciel odwołuje uczniów do gry dydaktycznej w e‑materiale – praca w parach.

3. Uczniowie analizują materiał dotyczący kontrolowanej i niekontrolowanej reakcji jądrowej w dostępnych źródłach, w tym e‑materiale z pomocą nauczyciela, po czym trwa pogadanka wyjaśniająca różnicę między kontrolowaną i niekontrolowaną reakcją jądrową. Uczniowie próbują przypisać zastosowanie powyższych reakcji w przemyśle.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy zadaniowe, rozdaje uczniom arkusze papieru i mazaki. Uczniowie pracują metodą SWOT:

• I grupa – reakcje kontrolowane;

• II grupa – reakcje niekontrolowane. Po zakończonej pracy liderzy grup omawiają wytwory pracy grup z wykorzystaniem techniki gadająca ściana, przedstawiając mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia reakcji kontrolowanych i reakcji niekontrolowanych.

5. Nauczyciel, prosi uczniów o podzielenie się na pięć drużyn. Wyjaśnia zasady quizu: każda drużyna wybiera lidera. Nauczyciel zadaje pytanie, drużyny naradzają się, po ustaleniu odpowiedzi lider drużyny zgłasza się do udzielenia odpowiedzi, w przypadku udzielenia błędnej odpowiedzi, pytanie przechodzi na kolejną grupę uczniów. Uczniowie po udzieleniu poprawnej odpowiedzi zapisują na kartce punkty, pod koniec quizu, uczniowie podliczają punkty – grupa która uzyskała najwięcej punktów wygrywa.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Pyta:

• Jakie są typy reakcji jądrowych?

• Co to jest masa krytyczna, a co to jest masa nadkrytyczna?

• Gdzie zachodzi kontrolowane rozszczepienie atomów, a gdzie niekontrolowane?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie indywidualnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia w zakładce „Sprawdź się” w e‑materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra edukacyjna może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć.

Materiały pomocnicze:

1. Quiz:

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie są typy reakcji jądrowych?

• Co to jest masa krytyczna, a co to jest masa nadkrytyczna?

• Gdzie zachodzi kontrolowane rozszczepienie atomów, a gdzie niekontrolowane?

3. Arkusze papieru, mazaki, glutaki.