Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Insurekcja kościuszkowska i III rozbiór Polski

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia przyczyny insurekcji kościuszkowskiej.

• charakteryzuje przebieg powstania kościuszkowskiego.

• wyjaśnia przyczyny III rozbioru Polski i wskazuje tereny zajęte przez Prusy, Austrię i Rosję.

• analizuje poglądy historyków na przyczyny III rozbioru Polski i ustosunkowuje się do nich.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat oraz cele lekcji, a następnie omawia planowany przebieg zajęć.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji? Będą to obowiązujące ich kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do ośmiu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”.

• Grupa 1 i 4 – Insurekcja kościuszkowska;

• Grupa 2 i 5 - Rewolucyjny uniwersał połaniecki;

• Grupa 3 i 6 - Rzeź Pragi i upadek powstania;

• Grupa 4 i 8 - III rozbiór Rzeczypospolitej.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Następnie chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Animacja”). Nauczyciel poleca wybranej osobie, aby odczytała polecenie nr 1: „Zapoznaj się z animacją przedstawiającą przebieg bitwy pod Racławicami. Opisz, jaki był cel Tadeusza Kościuszki, a jaki dowódców rosyjskich. Czy udało się je osiągnąć?”. Prosi uczniów, aby wykonali je w parach po zaposnaniu się z nagraniem. Po ustalonym czasie przedstawiciele wybranej dwójki uczniowskiej prezentują propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją. W podobny sposób uczniowie rozwiązują polecenie nr 2.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia nr 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką. Nauczyciel prosi ochotników o przedstawienie odpowiedzi, weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

2. Prowadzący na koniec ocenia pracę grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z filmami znajdującymi się w sekcji „Film + Sprawdź się”, a następnie wykonaj dołączone do nich polecenia.

2. (Dla uczniów chętnych) Na podstawie mapy interaktywnej w sekcji „Film + Sprawdź się” odpowiedz na dołączone do niej pytania.

Materiały pomocnicze:

T. Cegielski, Ł. Kądziela, Rozbiory Polski. 1772‑1793‑1795, Warszawa 1990.

B. Szyndler, Powstanie kościuszkowskie 1794, Warszawa 2001.

Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska‑Bodnaruk, S.B. Lendard, Warszawa, 1999.

Artykuł 24 marca 1794 r. Tadeusz Kościuszko złożył uroczystą przysięgę<, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, mhprl.pl

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać animację oraz mapę interaktywną i filmy jako źródła, na podstawie których przygotują prezentację będącą podsumowaniem przebiegu insurekcji kościuszkowskiej.