Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Wojny burskie. Ciemne karty kolonializmu.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• tłumaczy znaczenie takich pojęć jak: Burowie, Wielki Trek, wojny burskie;

• opisuje przebieg i skutki wojen burskich;

• omawia brytyjską politykę kolonialną i jej konsekwencje;

• omawia inne przykłady europejskiej polityki kolonialnej (Kongo).

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie przebieg kolonizacji Afryki przez Europejczyków.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji „Wojny burskie. Czarne karty kolonializmu” oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

2. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali propozycje pytań do wspomnianego tematu (ustalają w ten sposób kryteria sukcesu). Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

3. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Prosi wybraną osobę (albo ochotnika) o przypomnienie, w jaki sposób Europejczycy odkrywali Afrykę i kolonizowali ten kontynent. W razie potrzeby uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel poleca, aby uczniowie odliczyli do ośmiu, a następnie utworzyli grupy zgodnie z ustalonymi numerami. Każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupy 1 i 5 – Z żądzy zysku,

• grupy 2 i 6 – Burowie i ich państwa,

• grupy 3 i 7 – Diamenty i złoto,

• grupy 4 i 8 – Wielkie rozstrzygnięcie.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel odtwarza wybrany film (dotyczący zaangażowania Brytyjskiej Kompanii Południowoafrykańskiej lub stosunku Europejczyków do rdzennej ludności), a uczniowie w parach zapoznają się z dwoma poleceniami i wspólnie rozwiązują zadania. Następnie wskazana para przedstawia swoją propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie mogą ją uzupełniać. Nauczyciel kontroluje poprawność odpowiedzi.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Prowadzący zapowiada uczniom, że będą rozwiązywać ćwiczenia 1 do 6 dotyczące wojen burskich i polityki brytyjskiej w Afryce – od prostych do trudniejszych. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie się do nich ustosunkowuje. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, PWN, Warszawa 2008.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z treścią e‑materiału oraz filmami, a następnie opracować prezentacje i przedstawić je w czasie zajęć w fazie realizacyjnej.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 1: Bitwa pod Isandlwana stoczona w 1879 r. między oddziałem brytyjskim a Zulusami, zakończona zwycięstwem tego pierwszego; Wikimedia Commons, domena publiczna.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 2: Bitwa nad Krwawą Rzeką stoczona w 1838 r. między oddziałami Zulusów a Burami, w której zwycięstwo odnieśli ci pierwsi; Wikimedia Commons, domena publiczna.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 3: Oddział Burów biorących udział w bitwie pod Spion Kop w 1900 r.; Wikimedia Commons, domena publiczna.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 4: Brytyjska kawaleria w drodze na odsiecz Kimberley w  1899 r.; Wikimedia Commons, domena publiczna.

• Ćwiczenie 4 – ilustracja: Mapa Afryki w 1880 r.; Contentplus.pl sp. z o.o. na podstawie davidjl123 / Somebody500, Wikimedia Commons, lic. CC BY‑SA 3.0.

• Ćwiczenie 5 – ilustracja: Południowa Afryka ok. 1885 r.; Contentplus.pl sp. z o.o. na podstawie Killroyus, Wikimedia Commons, lic. CC BY‑SA 3.0.

• Ćwiczenie 7 – ilustracja: Supermocarstwa i naród burski; labuschagne.info, tylko do użytku edukacyjnego.