Autor: Zuzanna Szewczyk

Przedmiot: biologia

Temat: Szachownica Punnetta

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, czym jest szachownica Punnetta i gdzie znajduje zastosowanie.

• Opiszesz sposób konstruowania szachownicy Punnetta.

• Zastosujesz szachownicę Punnetta w praktyce – zapisując i analizując krzyżówki (w tym krzyżówki testowe).

• Dowiesz się, jak określać prawdopodobieństwo wystąpienia określonych genotypów i fenotypów oraz stosunek fenotypowy w pokoleniach potomnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z filmem samouczkiem;

• analiza grafiki interaktywnej.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

2. Nauczyciel prosi wszystkich uczniów o powtórzenie informacji na temat podstawowych pojęć genetyki klasycznej.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o zdefiniowanie terminów: „allel”, „krzyżówka genetyczna”, „homozygota” i „heterozygota”.

2. Nauczyciel podaje temat zajęć: „Szachownica Punnetta”, następnie prosi o przeczytanie indywidualnie wprowadzenia do e‑materiału i przygotowanie w parach pytań związanych z tematem. W razie problemów z ich sformułowaniem nauczyciel zadaje uczniom pytania: „Czego chcecie się dowiedzieć?”, „Co was interesuje w związku z tematem lekcji?”.

3. Prowadzący lekcję informuje uczniów o planowanym przebiegu lekcji i przedstawia kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować w parach, poszukując w e‑materiale odpowiedzi na następujące pytania:

• W jaki sposób tworzy się szachownicę Punnetta?

• Gdzie znajduje zastosowanie szachownica Punnetta?

2. Uczniowie zapoznają się z filmem samouczkiem udostępnionym przez nauczyciela i opracowują odpowiedzi na powyższe pytania. Wykonują także polecenie 2 – przy pomocy szachownicy Punnetta określają, jakie jest prawdopodobieństwo, że dziecko kobiety mającej przyrośnięte płatki uszu i mężczyzny z wolnymi płatkami uszu będzie miało przyrośnięte płatki uszu.

3. Uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

4. Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując indywidualnie, wykonali polecenia nr 1 i 2 – uczniowie mają za zadanie stworzyć szachownicę Punnetta i uzupełnić ją o genotypy potomstwa, a następnie obliczyć prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych genotypów oraz fenotypów. Następnie uczniowie porównują swoje rozwiązania z osobą z pary i ustalają wspólną wersję odpowiedzi. Wybrany zespół omawia swoją szachownicę na forum klasy.

5. Uczniowie dzielą się na cztery grupy i wykorzystując informacje zawarte w e‑materiale oraz wzorując się na wykonanych zadaniach, opracowują własne przykłady zadań z zakresu obliczania prawdopodobieństwa wystąpienia określonych genotypów i fenotypów u potomstwa. W zeszytach rysują szachownicę Punnetta i uzupełniają ja na podstawie stworzonych przykładów.

Faza podsumowująca:

1. Chętni uczniowie podsumowują wiedzę zdobytą na zajęciach i odpowiadają na pytania postawione na początku lekcji.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Nauczyciel może wykorzystać film samouczek pt. „Szachownica Punnetta” w fazie wstępnej lekcji, aby wprowadzić uczniów w temat zajęć. Może go również wykorzystać na lekcjach dotyczących krzyżówek jedno- i wielogenowych.